Jak ustrzec się raka jelita grubego

Jest jednym z najgroźniejszych nowotworów. Rocznie na całym świecie na raka jelita grubego umiera ponad 600 tysięcy ludzi. Rozwija się bardzo długo, mija nawet 10 lat zanim zaatakuje. Mamy więc czas, by mu zapobiec. Znacznie częściej chorują mężczyźni niż kobiety. Ryzyko raka jelita grubego wzrasta także po 70. roku życia.

Badania profilaktyczne są najważniejszym elementem zapobiegania rakowi jelita grubego. Dzięki nim można bowiem wykryć nowotwór we wczesnym stadium, gdy są bardzo duże szanse na jego wyleczenie.

Podstawą jest kolonoskopia. Badanie to powinien wykonać każdy, bez względu na płeć, kto skończył 50 lat. Osoby dziedzicznie obciążone chorobami nowotworowymi powinny poddać się temu badaniu wcześniej. Jeżeli np. matka miała raka trzonu macicy, siostra raka piersi albo ktoś z bliskich chorował na raka jelita grubego - pierwsze badanie najlepiej wykonać już 10 lat wcześniej.

Kolonoskopia polega na dokładnym oglądaniu całego jelita grubego aż do miejsca, gdzie łączy się ono z jelitem cienkim. Lekarz wprowadza do jelita przez odbyt kolonoskop, czyli giętką i długą (ok. 150-180 cm) rurkę-wziernik. Za jego pomocą sprawdza, czy nie ma zmian na powierzchni błony śluzowej wyściełającej jelito grube. W razie potrzeby można pobrać wycinki z podejrzanej zmiany, usunąć polipy lub zatamować niewielkie krwawienie.

Jeśli badanie nie wykaże nic niepokojącego, powinno się je powtórzyć po 10 latach. Chyba że lekarz zaleci inaczej.

Na kolonoskopię kieruje lekarz pierwszego kontaktu lub gastrolog. Prywatnie badanie kosztuje 300-400 zł. Można też skorzystać z bezpłatnych badań, które są przeprowadzane w ramach Narodowego Programu Zwalczania Chorób Nowotworowych. Program Badań Przesiewowych (PBP) dla wczesnego wykrywania raka jelita grubego jest jednym z jego zadań.

Od 2000 roku w ramach PBP wykonywana jest bezpłatna profilaktyczna kolonoskopia. Od 2012 r. wysyłane są imienne, jednorazowe zaproszenia na kolonoskopię do osób w wieku 55-64 lata. Więcej informacji można znaleźć na stronie: pbp.org.pl/.

Według naukowców rozwój 20-30 proc. wszystkich nowotworów złośliwych zależy od diety (są dietozależne). Rak jelita grubego należy do tej grupy.

Wystarczy więc wyeliminować błędy dietetyczne, by zmniejszyć ryzyko zachorowania. Jak to zrobić?

Tłuszcze nasycone zamień na nienasycone. Jedzenie tłuszczu wzmaga wytwarzanie żółci koniecznej do jego trawienia. Jeżeli żółć pozostaje w jelicie grubym przez dłuższy czas, zamienia się w kancerogenny kwas apcholinowy. Dlatego czerwone mięso jadaj najwyżej 2 razy w miesiącu. Sięgaj natomiast po drób oraz ryby. Używaj olejów bogatych w nienasycone kwasy omega-3 (rzepakowy, lniany, oliwa z oliwek).

Jadaj 4 porcje warzyw (także strączkowych) i jedną porcję owoców dziennie. Zawierają one substancje, które zapobiegają rozwojowi raka: fenole, indole, flawony, kuminy, izotiocyjaniany. Znajduje się w nich także błonnik. Działa on jak odkurzacz, wymiatając z jelit to, co zbędne i szkodliwe. Błonnik zapobiega rakowi jelita grubego, bo skraca czas tzw. pasażu jelitowego i ogranicza kontakt błony śluzowej z toksycznymi substancjami. Najwięcej błonnika zawierają otręby pszenne, nasiona roślin strączkowych, suszone morele, śliwki, daktyle, orzechy.

Jedz produkty zawierające wapń (nabiał, ryby). Pierwiastek ten hamuje namnażanie się komórek nabłonka w okrężnicy. Kiedy rozmnażają się one w szybkim tempie, wzrasta ryzyko raka.

Zrezygnuj z picia alkoholu. Podnosi on ryzyko raka jelita grubego, a najbardziej zdradliwym napojem jest piwo. Zawiera bowiem nitrozaminy - składniki rakotwórcze, które uaktywniają się w jelitach.

Zadbaj o florę bakteryjną. Probiotyki mają właściwości antyrakowe, m.in. redukują procesy rakotwórcze związane z działaniem żółci w jelicie grubym.