Niebezpieczne uczulenia. Co robić, gdy zagrażają życiu?

Niedawno w ramach nagłego przypadku trafiła do mnie pani Anna (42). Miała spuchniętą twarz i trudności z oddychaniem. Szybko podałem leki i wezwałem pogotowie. Okazało się, że pani Anna spuchła po zjedzeniu lodów. Musiały w nich być orzechy, na które pacjentka jest uczulona. Tylko szybka pomoc uratowała jej życie. W wielu wypadkach anafilaksja, czyli najbardziej niebezpieczna postać chorób alergicznych, może nawet prowadzić do śmierci.

Wstrząs anafilaktyczny polega na niedostatecznym przepływie krwi przez tkanki. Są one przez to gorzej zaopatrzone w tlen i substancje odżywcze. Zostaje też zakłócony proces usuwania produktów przemiany materii (często są toksyczne dla o r g a n i z m u ) . Wstrząs może wystąpić zarówno u alergików, jak i u ludzi, którzy nie mieli wcześniej podobnej reakcji. Najczęstszą przyczyną anafilaksji jest jad owadów błonkoskrzydłych - pszczół, os, szerszeni, mrówek, ale także pokarmy - orzeszki ziemne, laskowe, ryby i skorupiaki oraz cytrusy. U dzieci - jaja kurze, mleko krowie, orzechy ziemne, laskowe, ryby, pszenica, soja.

Anafilaksję mogą wywołać też leki, np. antybiotyki, miorelaksanty, niesteroidowe leki przeciwzapalne, szczepionki, przeciwciała monoklonalne i inne p r o d u k t y medyczne oraz środki kontrastowe stosowane w badaniach radiologicznych. Bywa, że silną reakcję alergiczną powoduje ciepło, zimno, opalanie i alkohol.

Anafilaksja objawia się świądem skóry na dłoniach, ale często rozprzestrzenia się na całe ciało. Charakterystyczna jest pokrzywka lub obrzęk. Mogą również wystąpić objawy związane z przewodem pokarmowym, takie jak ostry ból brzucha czy nagła biegunka, a także obfite poty, uczucie lęku oraz objawy ze strony układu oddechowego i układu krążenia, przede wszystkim duszność. W postaciach najcięższych (wstrząs anafilaktyczny) dochodzi do spadku ciśnienia i utraty przytomności. W lżejszych postaciach anafilaksji występuje kichanie, swędzenie w gardle, wysypka na skórze (pokrzywka) oraz uczucie duszności i kaszel. U dzieci częściej spotykamy przypadki anafilaksji objawiającej się przede wszystkim problemami oddechowymi.

Niestety, jest to coraz powszechniejszy problem. Z badań wynika, że w ciągu ostatnich 10-15 lat liczba przypadków tego rodzaju reakcji alergicznej wzrosła 5-7-krotnie. Pacjent z anafilaksją uogólnioną, a zwłaszcza w trakcie wstrząsu anafilaktycznego, musi natychmiast trafić do szpitala, gdzie otrzyma odpowiednie leki. Przy wypisie z placówki dostaje adrenalinę do samodzielnego podania, która może być umieszczona w ampułkostrzykawce lub autostrzykawce. Wstrzykuje się ją domięśniowo w przednio-boczną część uda.

Pacjent powinien być zaopatrzony w identyfikator informujący, że jest zagrożony anafilaksją, mieć indywidualny plan postępowania na wypadek kolejnego incydentu i znać adres placówki medycznej, w której otrzyma specjalistyczną pomoc. Natomiast 3-4 tygodnie po wstrząsie wskazane jest przeprowadzenie testów, które wykryją czynnik powodujący anafilaksję.

Konieczna jest edukacja bliskich pacjenta, jak postępować w razie anafilaksji. W wypadku wstrząsu spowodowanego jadem lub ukąszeniem owadów błonkoskrzydłych wskazana jest immunoterapia. Osoby uczulone na jad owadów powinny poddać się immunoterapii, czyli odczulaniu.

WARTO WIEDZIEĆ

Osoby uczulone na jad owadów powinny poddać się immunoterapii, czyli odczulaniu.

Immunoterapia

• To jedyna metoda, aby nauczyć układ odpornościowy prawidłowych reakcji i uniknąć wstrząsu anafilaktycznego.
  
• Jeśli nie ma przeciwwskazań do odczulania, np. cukrzycy typu 1, lekarz kieruje pacjenta na testy naskórkowe oraz z krwi na obecność przeciwciał IgE.
  
• Jeśli badania wykażą uczulenie na jad, można od razu rozpocząć odczulanie.
  
• Przez trzy pierwsze miesiące szczepionkę przyjmuje się co tydzień. Po zastrzyku trzeba zostać jeszcze przez pół godziny w poradni na wypadek jakiejś gwałtownej reakcji organizmu. W dniu szczepienia nie wolno pić alkoholu. Od czwartego miesiąca szczepionkę przyjmuje się co 4-6 tygodni. Terapia trwa od 3 do 5 lat i jest refundowana przez NFZ.