Psychoterapeuta - jaką metodę psychoterapii wybrać? SERIA PSYCHOTERAPIA

 Wyodrębnia się różne sposoby pomagania ludziom i leczenia zaburzeń psychicznych. Psychoterapia jest jednym z nich. Wyodrębnia się różne metody psychoterapii: psychoanalizę, podejście psychodynamiczne, podejście humanistyczne, gestalt, podejście behawioralne, poznawcze, systemowe i in. Celem nadrzędnym jest pomoc lub wyleczenie. Osiąga się to jednak (w zależności od metody) innymi sposobami – narzędziami, rodzajami interwencji psychoterapeutycznych.

 PSYCHOANALIZA I METODA PSYCHODYNAMICZNA:

 Psychoanalityk bądź psychoterapeuta psychodynamiczny w kontakcie z pacjentem będzie przede wszystkim zwracał uwagę na ukryte znaczenie uczuć, przekonań, zachowania – posługiwał się interpretacją. Będzie uwypuklał niezwykle ważną rolę nieświadomości dla istoty problemów życiowych lub zaburzeń psychicznych. Dążył do tego, aby pacjent stał się osobą świadomą . W tym kontekście może komentować to, co dzieje się w relacji psychoterapeutycznej. Będzie osobą uważną i jak najbardziej zaangażowaną w leczenie, jednak w kontakcie powściągliwą, zdystansowaną. Jeśli na przykład pacjent uśmiechnie się to nie odpowie uśmiechem, lecz będzie analizował motywy tego uśmiechu. Szczególnie istotną rolę będzie odgrywało zjawisko przeniesienia. Polega ono na tym, że pacjent zaczyna spostrzegać psychoterapeutę lub/i zachowywać się wobec niego jak wobec kogoś bardzo ważnego – na przykład wobec matki. Zajmowanie się tym nazywa się przepracowywaniem. Sesje psychoterapii nie będą miały z góry zaplanowanego przebiegu. To od pacjenta będzie zależało, czym zapełni tę przestrzeń – czas spotkania. Psychoterapia w takim podejściu zazwyczaj jest psychoterapią pogłębioną – nastawioną na zmianę osobowości. Trwa nawet kilka lat. Spotkania odbywają się o stałej godzinie i w stałym dniu tygodnia, trwają określony – zawsze taki sam czas.

 METODA HUMANISTYCZNA:

 Psychoterapeuta humanistyczny problemy życiowe lub/i zaburzenia psychiczne łączy z brakiem bezwarunkowej akceptacji. W przebiegu psychoterapii będzie zatem okazywał dużo akceptacji wobec pacjenta, wspierał go, akcentował i rozwijał jego możliwości, wewnętrzne zasoby, zapraszał do rozwoju.

 METODA GESTALT:

 Psychoterapeuta pracujący podejściu gestalt zwraca uwagę na rolę wydarzeń i relacji z przeszłości dla obecnego funkcjonowania człowieka. Twierdzi, że przyczyną problemów życiowych lub zaburzeń psychicznych są urazowe wydarzenia lub/i trudne znaczące relacje z przeszłości. To ślady przeszłości, które obecne są w teraźniejszości pod postacią auto/destrukcyjnych tendencji /emocjonalnych, poznawczych, behawioralnych/. Jako narzędzie leczenia będzie stosował psychodramę. Psychodrama umożliwia symboliczne uporanie się z jw. Człowiek nigdy nie zapomni tego, czego doświadczył, ale może uwolnić się od destrukcyjnego wpływu tych doświadczeń na teraźniejszość – przekształcić swoje tendencje na konstrukcyjne a przynajmniej nie destrukcyjne. Psychodrama polega na symbolicznym odtworzeniu danej sytuacji lub relacji. Dla obserwatora z zewnątrz może przypominać to scenkę, czy ćwiczenie. Nie jest nim jednak – to duże uproszczenie. Psychodrama to głębokie przeżycie wewnętrzne – spotkanie z czymś trudnym i zarazem rozstanie z tym, uwolnienie od negatywnych emocjonalnych śladów przeszłości.

Psychoterapeuta humanistyczny oraz reprezentujący podejście gestalt będą, przeciwnie do pierwszych dwóch omówionych, zdecydowanie bardziej zaangażowanymi w kontakcie, ekspresyjni, mogą bardziej prowadzić spotkanie. Psychoterapia będzie psychoterapią pogłębioną, niekoniecznie jednak wieloletnią. Poszczególne sesje psychoterapii będą z reguły miały ustalony termin – choć psychoterapeuci nie będą tutaj tak restrykcyjni.

 METODA POZNAWCZA:

 Psychoterapeuta poznawczy w swoim gabinecie zwraca uwagę na myśli, przekonania pacjenta. Problemy życiowe lub zaburzenia psychiczne rozumie jako skutek pewnej powtarzającej się tendencji do określonego, specyficznego myślenia. Na ogół ten tendencje mają charakter deprecjonowania siebie, ale mogą także polegać na wygórowanym obrazie własnych możliwości itp. W toku psychoterapii: (1) identyfikuje te tendencje w odniesieniu do konkretnych sytuacji życiowych, wskazuje na związek przyczynowo – skutkowy pomiędzy myślami a samopoczuciem i funkcjonowaniem, (2). identyfikuje źródła tych tendencji – co oznacza „mentalną podróż w świat dzieciństwa”, (3). dąży do ich zmiany co nazywa się poznawczą restrukturyzacją. Może zmieniać przekonania, myślenie poprzez racjonalną dyskusję – gdzie pacjent i terapeuta wspólnie poruszają się na rzeczowej płaszczyźnie rzeczywistości. Nierzadko terapeuta poznawczy korzysta z metod psychoterapii behawioralnej i zaprasza do różnych form eksperymentów, które unaoczniają, że jest /można inaczej.

 METODA BEHAWIORALNA:

 Psychoterapeuta behawioralny rozumie trudności życiowe bądź zaburzenia psychiczne jako wynik nieprzystosowawczego utrwalonego zachowania lub jego braku. W ramach interwencji psychoterapeutycznych będzie zapraszał do zmiany postępowania w odniesieniu do konkretnych sytuacji lub/i promował ćwiczenie nowych zachowań.

Można pracować odrębnie każdą z tych dwóch metod. Są one jednak w stosunku do siebie dosyć kompatybilne, dlatego najczęściej spotykamy psychoterapeutów behawioralno – poznawczych. W tych formach psychoterapii psychoterapeuta występuje w roli specjalisty, jest dosyć dyrektywny – ustala przebieg spotkania, nadaje mu wyraźną strukturę – jest jasny temat sesji, plan działania i cel terapii. Bardzo często psychoterapeuta i pacjent już na samym początku współpracy umawiają się na określoną liczbę sesji. Czasami narzuca je odgórnie psychoterapeuta jako specjalista bazując na rozeznaniu zdobytym na pierwszym spotkaniu diagnostyczno – konsultacyjnym. Ten nurt raczej wyklucza wielomiesięczną, bądź wieloletnią współpracę.

 METODA SYSTEMOWA:

 Psychoterapeuta systemowy będzie rozpatrywał problemy życiowe człowieka lub zaburzenia psychiczne z perspektywy rodzinnej. Oznacza to, że bada on jak na rodzinę wpływa fakt, że pacjent ma problemy lub zaburzenie. Rozważa jak wyglądałoby funkcjonowanie rodziny jako całości oraz jej poszczególnych członków, w tym pacjenta, gdyby nie było problemów czy zaburzenia psychicznego. Stawia hipotezy dotyczące ewentualnej tak zwanej ukrytej funkcji jaką spełniają objawy lub problemy jednostki, ról poszczególnych członków w rodzinie. Psychoterapeuta będzie zastanawiał się nad znaczeniem przekazów międzypokoleniowych dla zdrowia psychicznego osoby i funkcjonowania systemu – jak określa się w tym nurcie rodzinę. Będzie sprawdzał w jaki sposób doświadczenia z rodziny pierwotnej wpłynęły/wają na rodzinę wtórną. W ramach interwencji psychoterapeutycznych może sporo uwagi poświęcać identyfikacji i korekcie wzorców komunikacji. Jeśli psychoterapeuta systemowy zdecydował się na pracę z rodziną spotkania rodzinne odbywają się co kilka tygodni, ogólna praca trwa do kilku miesięcy. Psychoterapeuta pracujący z rodziną lub parą nie powinien pomiędzy wspólnymi sesjami spotykać się dodatkowo z którymś z członków na sesjach indywidualnych. Jeśli psychoterapeuta pracujący z członkiem rodziny w kontakcie indywidualnym zauważa potrzebę terapii rodziny / pary lub terapeuta rodzinny / pary zauważa potrzebę psychoterapii indywidualnej któregoś z członków rodziny powinien pokierować w tym celu do specjalisty. Nie powinien pracować jednocześnie na dwóch płaszczyznach. Taka sytuacja w istotnym zakresie ogranicza obiektywizm psychoterapeuty, poddaje w wątpliwość jego neutralną pozycję wobec rodziny/pacjenta, a tym samym stwarza zagrożenie dla jakości psychoterapii.

 TERAPIA TSR:

 Psychoterapia skoncentrowana na rozwiązaniach – TSR zakresem swojego szkolenia obejmuje kilkuetapowe kursy. Nie mają one rangi szkoły psychoterapii, po której psychoterapeuta może ubiegać się o certyfikat. Jestem jednak zdania, że jest użyteczną – a przez to wartą omówienia metodą terapii. Metoda TSR jak sama nazwa wskazuje skupia się na szukaniu rozwiązań w związku z daną – trudną dla człowieka sytuacją życiową. To forma terapii krótkoterminowej, interwencyjnej.

 Wśród metod są jeszcze: podejście eriksonowskie, metoda NLP i inne. To, że nie opisałam ich nie wynika z mojego negatywnego, ignoranckiego stosunku wobec nich i kolegów – psychoterapeutów pracujących z ich wykorzystaniem. W mojej ocenie mam niedostateczne rozeznanie merytoryczne i brak mi jakichkolwiek doświadczeń praktycznych, aby móc w stopniu chociażby minimalnie kompetentnym wypowiadać się na ten temat.

Pozwoliłam sobie natomiast na krótkie opisane innych podejść, ponieważ uczyłam i uczę się ich na studiach podyplomowych z psychoterapii, kursach, znam je z racji doświadczeń własnej psychoterapii szkoleniowej i stosuję je w swojej praktyce klinicznej w modelu psychoterapii integracyjnej.

 W środowisku zawodowym od czasu do czasu pojawiają się dyskusje psychoterapeutów reprezentujących jedną metodę o tym, która jest najlepsza, najskuteczniejsza i dlaczego. Specjaliści rywalizują między sobą wywyższając możliwości swojej metody i uwypuklając ograniczenia i wady innych. Są też zwolennicy podejścia integracyjnego – które zakłada korzystanie z wielu metod jednocześnie, co jest dopasowywane indywidualnie do profilu osobowości pacjenta. Należę do nich. Tak jak jeden psychoterapeuta odnajduje się w roli behawiorysty, a inny identyfikuje z podejściem psychodynamicznym, tak wobec jednego pacjenta lepsze efekty przysienie metoda gestalt, a dla drugiego psychoanaliza. Zróżnicowanie metod rozszerza możliwości leczenia. Jednym z istotnych jest czynnik wzajemnego dopasowania pacjenta i psychoterapeuty. Jest to też rola wykwalifikowanego psychoterapeuty. Na etapie pierwszego spotkania konsultacyjno – diagnostycznego pożądane jest, aby miał chociażby minimalny dostęp do zawodowej intuicji w tym zakresie. Zrealizowano badania, w których dowiedziono istnienie tak zwanych wspólnych dla wszystkich metod czynników leczących. Jednym z nich jest na przykład dobra relacja psychoterapeutyczna.

 Pozdrawiam serdecznie. Agata M. Aleksińska.