Języki zwierząt. Niezwykłe sygnały, które mają znaczenie

Do przekazywania sobie informacji pszczoły miodne wykorzystują taniec. Poza tym stosują też sygnały chemiczne. Ich taniec może przybierać dwie formy: koła i ósemki. Tańcząc w kółko - tak zwany taniec okrągły - podają, że pożywienie znajduje się w pobliżu. Ponieważ inne pszczoły mogą je wyczuć węchem, nie ma potrzeby udzielania dodatkowych wskazówek.

Kiedy pożywienie znajduje się dalej, tańczą ósemkę, a wtedy sytuacja jest nieco bardziej skomplikowana. Pszczoły budują w gniazdach plastry miodu, w których są składane jaja królowej i przechowywane jest pożywienie. Plastry wiszą pionowo w gnieździe. Ze względu na takie ułożenie pszczoły nie mogą tak po prostu wskazać, gdzie znajduje się jedzenie. Zamiast tego wykonują ósemkę - zwaną tańcem wywijanym - w której zostają zawarte różne rodzaje informacji semantycznych.

Wykonująca taniec robotnica przekłada poziome wskazówki kierunku na górę i dół. Ósemka składa się z dwóch półokrągłych połówek oraz prostej linii. Robotnica najpierw kreśli półokrąg, a potem wraca do punktu początkowego. Podczas powrotu w prostej linii potrząsa odwłokiem. Następnie powtarza półokrąg i linię powrotną w odwrotnym kierunku. Razem daje to więc ósemkę.

Kąt, który tworzy robotnica pionową osią, równa się kątowi drogi do pożywienia względem słońca. Odległość jest podawana za pomocą szybkości, z jaką pszczoła potrząsa odwłokiem; im szybciej, tym jedzenie znajduje się bliżej. Pszczoły wydają także dźwięki zawierające informacje o odległości. Tempo i długość tańca sugerują, ile jest nektaru (szybciej znaczy więcej). Dają też innym pszczołom próbkę zapachu i smaku, najczęściej zanim zaczną tańczyć, a wtedy inne pszczoły wiedzą, czego mają szukać.

Pszczoły wykonują więcej tańców, na przykład taki, za pomocą którego przekazują, że potrzebna jest pomoc innych pszczół do przyniesienia nektaru, czy taniec na rozpoczęcie i zakończenie gromadzenia pożywienia. Mają też taniec informujący o dobrej lokalizacji na nowe gniazdo, przy czym decyzję poprzedza narada, co wygląda następująco: różne pszczoły badają potencjalne miejsca nadające się na gniazdo.

Wśród tańczących są takie, które się przyglądają, oceniają własne miejsce i rozważają, czy warto tańczyć dalej - długość tańca świadczy o jakości lokalizacji. W ten sposób ostatecznie pozostaje najlepsze miejsce. W tańcu możliwych jest nieskończenie wiele zestawień do podawania odległości i kierunku, mogą one być łączone z informacją o tym, czego się szuka. Pszczoły z różnych wspólnot tańczą we własnym dialekcie.

O pszczelim tańcu mówi się jak o języku, ponieważ owady te przekazują sobie informacje w sposób abstrakcyjny (za pomocą znaków). Oprócz ruchów, gestów i dźwięków pszczoły korzystają także z zapachów. Ludzie dopiero zaczęli interpretować ich złożoność, niektórzy twierdzą, że skomplikowane sygnały zapachowe, które omówiłam w rozdziale drugim, mają swoją gramatykę. (...)

Na kolejnej stronie dowiesz się o piosenkach miłosnych, które trwają... 20 godzin!>>>

***Zobacz także***

Humbaki żyją pod wodą, gdzie węch i wzrok gorzej nadają się do komunikacji. Dźwięk jest jednak szczególnie przydatny, ponieważ w wodzie przemieszcza się szybciej i dalej niż w powietrzu. Śpiew waleni brzmi w ludzkich uszach jak improwizacja, w dodatku dość eterycznie, być może to ostatnie jest określone kulturowo, ponieważ pewne grupy ludzi używają go do medytacji.

Badacze wykazali jednak, że dźwięki niewątpliwie posiadają gramatykę. Używając składni, humbaki łączą dźwięki w zdania, które tworzą piosenki mogące trwać nawet do dwudziestu godzin. Znawca tych zwierząt Ryuji Suzuki stworzył wraz ze współpracownikami program komputerowy do badania piosenek waleni.

Rozkładali oni wszystkie piosenki na dźwięki i przypisywali im symbole, a następnie za pomocą modelowania matematycznego sprawdzali powiązania między nimi. Dali piosenki do zbadania również ludziom i ci na podstawie własnego słuchu doszli do tych samych wniosków co komputer.

Humbaki łączą krótkie i długie zdania w piosenki, które występują w różnych tonacjach i są powtarzane. Piosenki mogą być dłuższe lub krótsze oraz zawierać od sześciu do czterystu elementów. Piosenki waleni przekazują informacje o wiele wolniej niż ludzka mowa. Może ma to związek z tym, że dźwięk w wodzie przemieszcza się szybciej, albo z ich percepcji. Śpiew ptaków jest o wiele wyższy i szybszy niż śpiew człowieka, podczas gdy one same są o wiele mniejsze, z kolei śpiew waleni jest zdecydowanie niższy i wolniejszy, one same zaś są większe.

Badanie owadów wykazało, że widzą obraz o wiele szybciej niż my. W przypadku dźwięku może to działać podobnie, proporcjonalnie do budowy ciała. Percepcja może też od czasu do czasu być inna niż nasza.

Samce humbaków śpiewają przez sześć miesięcy w roku. Ich piosenki są śpiewane przez wszystkie męskie osobniki i zmieniają się z każdym sezonem. Różne grupy śpiewają własne piosenki, to kwestia kultury. Czasem te popularne są przejmowane przez inną grupę, a wtedy stają się hitami. Piosenki waleni się rymują - często kończą się tym samym dźwiękiem.

Kolejny sezon zaczyna się od piosenek z poprzedniego roku, które w trakcie śpiewania są za każdym razem trochę zmieniane, aż w końcu stają się całkiem inne.

Oprócz śpiewu walenie produkują też inne dźwięki, drobne pstryknięcia - one także są zróżnicowane w zależności od miejsca, zarówno pod względem brzmienia, jak sposobu ich łączenia, podobnie jak ludzkie dialekty albo może języki.

Istnieją gatunki waleni, u których każdy osobnik śpiewa własną piosenkę. W przypadku niektórych z nich, takich jak wale grenlandzkie - fiszbinowce żyjące w obszarze bieguna północnego i śpiewające równocześnie dwoma głosami (na wysokiej i niskiej częstotliwości) - nie wiadomo, czy śpiewają indywidualnie własną piosenkę, czy różne jako grupa.

Fragment książki "Języki zwierząt" , Wydawnictwo Marginesy, premiera: 20 stycznia 2020 roku.

***Zobacz także***