Dan Ariely: Szczera prawda o nieuczciwości
Wszyscy kłamią - w każdym zakątku świata. Od narodzin aż po grób. Od szkolnych ław, po miejsca pracy. Od konfesjonałów przez dyrektorskie gabinety aż po prezydenckie mównice. To jak właściwa ludzkości skłonność do mijania się z prawdą wpływa na nasze życie, kiedy je poprawia, a kiedy rujnuje, opisał amerykański naukowiec Dan Ariely.
"Istnieje sposób, żeby się przekonać czy człowiek jest uczciwy - wystarczy go zapytać, a jeśli powie "tak", to z pewnością jest oszustem" - zdanie wypowiedziane przez komika Groucho Marxa, jednego z legendarnych braci Marx, stało się mottem książki Ariely'ego. Z milionów drobnych kłamstewek, zuchwałych przekrętów, profesor Uniwersytetu Duke uczynił obiekt psychologicznych, socjologicznych i ekonomicznych badań, które przez 15 lat prowadził ze swoim zespołem.
Inspiracją do badań stała się seria sztuczek księgowych i korporacyjnych skandali, które doprowadziły do spektakularnego upadku firmy Enron w 2002 roku. Ariely zastanawiał się czy problem nieuczciwości, życzeniowej ślepoty oraz perfidnie skalkulowanych oszustw może się ograniczać jedynie do "kilu zgniłych jabłek", które generują większość niegodziwości na świecie. Miał jednak świadomość, że ludzi - nie wyłączając jego samego - cechuje tendencja do nieuczciwego postępowania w pracy i w życiu prywatnym. I że wpływa na to rachunek kosztów i korzyści, możliwości wystąpienia pozytywnych lub negatywnych skutków postępowania. Ale nie tylko to, bo przecież ludzie nie są aż tak niegodziwi, jak mogliby być, gdyby kierowali się wyłącznie myślą o własnej korzyści.
Ariely rozkłada na czynniki pierwsze dziesiątki uwarunkowań, które popychają nas do oszustwa. Pokazuje, jak zdobyta dzięki temu wiedza, a także nasze emocje i zaufanie, jakim darzymy innych, pomagają ograniczyć nieuczciwość. Autor bestsellerów New York Times'a: "Potęga irracjonalności" i "Zalety irracjonalności" analizuje mechanizmy nieetycznego zachowania i pokazuje, jak wpływają one na ludzi, nawet na tych, którzy uważają się za osoby o najwyższych standardach moralnych. W przenikliwy, a zarazem dowcipny i inteligentny sposób opowiada o tym, jak kłamiemy żeby osiągnąć korzyści i nie stracić przy tym pozytywnego obrazu własnej osoby. Pomaga zrozumieć w czyim towarzystwie i w jakich okolicznościach rośnie tendencja do nieuczciwości i w jakim stopniu warunkuje to kultura, przyjęte normy moralne, skłonności altruistyczne lub działanie w grupie.
Posiłkując się wynikami własnych badań i eksperymentami innych naukowców wyjaśnia m.in. dlaczego tak ochoczo reagujemy na możliwość wzbogacenia się na szemranych interesach, zdradzania partnerów, oszukiwania pracodawcy albo urzędu skarbowego, jeśli ryzyko bycia przyłapanym jest znikome. Przykłady ze świata biznesu, polityki, ekonomii w skali mikro i makro, a także z religii wzbogacają sugestywny, czasem przytłaczający, ale przede wszystkim fascynujący i pełen nadziei obraz ludzkiej natury oraz mechanizmów popychających ludzi do (nie)uczciwości, jaki Ariely kreśli na kartach "Szczerej prawdy o nieuczciwości".
Dan Ariely jest profesorem psychologii i ekonomii behawioralnej na Uniwersytecie Duke, założycielem i dyrektorem Center for Advanced Hindsight (Centrum Zaawansowanej Wiedzy po Fakcie). Jego prace prezentowano w wielu uznanych tytułach prasowych, takich jak New York Times, Wall Street Journal, Washington Post czy Boston Globe. Jest autorem The (Dis)honesty Project http://thedishonestyproject.com/, projektu eksplorującego złożoną naturę prawdy, stworzonego z myślą o próbie poprawienia ludzkich zachowań i świata wokół nas.
"Szczera prawda o nieuczciwości. Jak okłamujemy wszystkich, a zwłaszcza samych siebie"
Dan Ariely
Tłumaczenie: Agnieszka Nowak-Młynikowska
Wydawnictwo: Smak Słowa
