Tutaj powstawała Polska

Turystyczna trasa znana pod nazwą Szlak Piastowski jest najstarszą tego typu trasą w Polsce. Po raz pierwszy pojawiła się w 1938 roku w publikacji "Przewodnik po Wielkopolsce" autorstwa Jana Kilarskiego. Początkowo wiodła ona z Poznania przez Gniezno, Mogilno, Kruszwicę do Inowrocławia. W latach 70. wyznaczono przebieg Szlaku Piastowskiego, w kształcie charakterystycznej "ósemki" - oprócz obiektów z czasów Piastów, na szlaku znalazły się zabytki starsze i młodsze, z kolejnych okresów historycznych. W 2011 roku zawiązała się inicjatywa mająca na celu uporządkowanie obiektów na Szlaku Piastowskim - silniejsze zwrócenie uwagi na jego historyczność, na podkreślenie i zaakcentowanie tych obiektów, które rzeczywiście mają związek z Piastami, które powstały z ich bezpośredniej inicjatywy. Pojawiły się nowe obiekty - takie, które dotąd nie były objęte omawianą trasą turystyczną, sam szlak zmienił również swój kształt - tworzą go teraz dwie krzyżujące się trasy - z zachodu na wschód oraz z północy na południe.

Centralnym punktem odnowionego Szlaku Piastowskiego jest leżące na przecięciu obu wspomnianych tras Gniezno. Pierwsza stolica Polski, miasto Świętego Wojciecha, leży na siedmiu wzgórzach, wznoszących się dawniej ponad moczarami, których pozostałości do dziś tworzą trzy jeziora. Najważniejsze z nich - Wzgórze Lecha, było miejscem posadowienia grodu książęcego i trzech podgrodzi, który staje się centrum państwa polskiego. W roku 970 powstała tu pierwsza świątynia, określana mianem " Matka Polskich Katedr". Tuż za jej murami zostaje pochowana żona Mieszka I, a w roku 999, w ołtarzu świątyni zostaje złożone ciało pierwszego polskiego świętego - Wojciecha. Obecny kształt słynna katedra nabrała w XIV wieku. Jest to smukła budowla gotycka, z dwoma wysokimi na 85 metrów wieżami, z których rozciąga się malownicza panorama miasta. Najważniejszym miejscem świątyni jest piękny relikwiarz św. Wojciecha, , wykonana w roku 1662 przez Piotra van der Renena.

Nie mniej cennym zabytkiem są słynne "Drzwi Gnieźnieńskie", arcydzieło romańskiej sztuki ludwisarskiej, powstałe około 1175 roku - jedyny tego rodzaju zabytek w Polsce. Turyści mogą też zwiedzić podziemia katedry, które skrywają relikty najstarszych świątyń stojących w tym miejscu.

Kilkanaście kilometrów na wschód od Gniezna leży Ostrów Lednicki. Był to jeden z najważniejszych grodów monarchii piastowskiej. Zdaniem wielu naukowców, to właśnie tu odbył się, w Wielką Sobotę 966 roku, chrzest Polski. Gród zbudowany został na wyspie Jeziora Lednickiego, na którą dawniej prowadziły dwa mosty - w owych czasach prawdopodobnie najdłuższe w Europie! Do dziś zachowały się tylko nikłe resztki dawnych wałów, i tak budzące podziw swoim ogromem i rozmachem. Wewnątrz dawnego pierścienia wałów można znaleźć pozostałości zespołu pałacowo-sakralnego, będące reliktami jednej z pierwszych budowli murowanych na naszych ziemiach.

Podążając dalej na zachód warto zatrzymać się w Pobiedziskach. Około2 km na zachód od centrum znajduje się Skansen Miniatur, gdzie na niewielkim terenie zgromadzono miniatury budowli z rejonu Wielkopolski wykonane w skali 1:20. A tuż obok powstał gród-skansen Pobiedziska, z replikami średniowiecznych machin bojowych i oblężniczych w naturalnej skali. Co ważne - wszystkie z nich działają dokładnie tak samo jak w średniowieczu -gród stanowi więc idealne miejsce do przeprowadzenia żywych lekcji historii, organizacji imprez lub po prostu ciekawego spędzenia czasu w rodzinnym gronie.

Po następnych kilkunastu kilometrach Szlak Piastowski dociera do Poznania. Piastowskie zabytki miasta najłatwiej zwiedzać, spacerując Traktem Królewsko-Cesarskim. Wycieczkę można rozpocząć przy niewielkim kościółku św. Jana Jerozolimskiego na Komandorii. To jedna z najstarszych poznańskich świątyń, wzniesiona już w XII wieku przez Mieszka Starego. Książę ufundował ją dla zakonu joannitów. Kolejny zabytek z epoki Piastów to kościół św. Małgorzaty na Śródce. Jednak najważniejszym miejscem na piastowskiej mapie Poznania jest Ostrów Tumski. To wyspa na Warcie, która ponad 1000 lat temu była jedną z głównych siedzib pierwszych władców Polski. Książę Mieszko I wzniósł tutaj gród z potężnymi wałami obronnymi. Dla siebie i swojej żony Dąbrówki zbudował palatium z przyległą kaplicą.

Dalej na zachód Szlak Piastowski sięga aż po Lubiń, gdzie znajduje się średniowieczne opactwo benedyktyńskie funkcjonujące tutaj do dziś. Z kolei wyruszając z Gniezna w przeciwnym kierunku, na wschód, odwiedzić można kilka miejscowości bogatych w zabytki romańskie. W Trzemesznie, które wiązane jest z miejscem zamieszkania w 996 roku św. Wojciecha, a także jego pierwotnym pochówkiem po śmierci w 997 roku, zobaczyć można barokowy kościół z elementami romańskimi. Z kolei w pobliskim Mogilnie zobaczyć trzeba jeden z najstarszych w Polsce klasztorów benedyktyńskich, którego budowa zainicjowana została przez Kazimierza Odnowiciela około 1047 roku, a kontynuowana była przez jego następców.

Dalej Szlak Piastowski wchodzi na teren województwa kujawsko-pomorskiego. W niewielkim Strzelnie zachwycają romańskie kolumny w kościele klasztoru Norbertanek, a także romańska rotunda. Z kolei Kruszwica, znana z legendy o królu Popielu, może pochwalić się jedną z najpiękniejszych w kraju kolegiat romańskich, a także Mysią Wieżą, która jednak pochodzi ze znacznie późniejszego okresu - jest ocalałym fragmentem zamku Kazimierza Wielkiego. Nowością na "nowym" Szlaku Piastowskim jest włączenie miejscowości leżących dalej na wschód - Płowców, Brześcia Kujawskiego i Włocławka.

Jednym z najbardziej znanych miejsc na Szlaku Piastowskim jest Biskupin, gdzie zrekonstruowano na półwyspie jeziora Biskupińskiego osadę obronną związana z ludnością kultury łużyckiej, założoną ok. roku 740 p.n.Ch. Jest to największa w Europie ekspozycja osady warownej in situ z początku epoki żelaza. Na pierwotnej wyspie stała osada, którą w czasie największego rozkwitu mogło zamieszkiwać od 900 do 1200 osób. Dodatkowo w miejscu odkrycia wczesnośredniowiecznej osady z czasów piastowskich powstaje rezerwat osady z XI wieku składający się z 15 chat i urządzeń gospodarczych.

Nowym elementem na szlaku Piastowskim jest również gród w Grzybowie. Był to jeden z największych grodów, jakie powstały w okresie formowania się państwa Piastów. Przebudowywany był w latach 60-70. X stulecia. należy do obiektów o największej powierzchni - zajmuje obszar ponad 4,5 hektara, a jego wnętrze to powierzchnia 2,2 ha. Obwód wałów osiąga długość ponad 600 metrów, a w najwyższym miejscu ich wysokość dochodzi do 9m. Wśród najcenniejszych znalezisk odkrytych na terenie grodu, a prezentowanych na ekspozycji stałej, znajdują się elementy uzbrojenia: kolczugi, oszczepy, groty strzał i przedmioty codziennego użytku jak noże igły, szydła, oraz takie które uważane były w średniowieczu za luksusowe. Na obszernym majdanie co roku odbywa się kilka imprez plenerowych przybliżających realia życia w średniowieczu.

Dalej na południe można udać się do Giecza, gdzie odkryto pozostałości kamiennego palatium i kaplicy (obiekt podobny do tego z Ostrowa Lednickiego). Dalej Szlak Piastowski wiedzie na południe, przez Ląd z przepięknym opactwem cysterskim, Konin, gdzie podziwiać można kamienny słup z XII wieku - prawdopodobnie najstarszy znak drogowy w Polsce, aż po Kalisz, najstarsze miasto w Polsce, gdzie kończy się druga odnoga nowego przebiegu szlaku.