Jak zmieniło się życie w Polsce przez ostatnie 35 lat? Ciekawa wystawa w krakowskim muzeum

Wystawa "Transformacje. Nowoczesność w III RP" zamyka cykl "4 x nowoczesność", realizowany przez Muzeum Narodowe w Krakowie od 2021 roku. Seria ta eksploruje różnorodne sposoby rozumienia nowoczesności w polskiej sztuce, architekturze i wzornictwie - od końca XIX wieku aż po współczesność. Ostatnia ekspozycja skupia się przede wszystkim na przemianach idei nowoczesności po 1989 roku. Pokazuje, jak doszło do porzucenia jednolitej wizji i zastąpienia jej wielością podejść artystycznych i odważnych reinterpretacji.

Na wystawie "Transformacje. Nowoczesność w III RP" prezentowane są prace czołowych polskich twórców, projektantów i artystów działających po 1989 roku. Wiele z dzieł zostanie pokazanych w Muzeum Narodowym w Krakowie po raz pierwszy. To zarówno dzieła ikoniczne dla III RP, jak i mniej popularne, wypożyczone z kolekcji publicznych, prywatnych oraz bezpośrednio od twórców. Wspólny mianownik całej ekspozycji? Zwrócenie uwagi na kluczowe aspekty czasów transformacji.

- W najnowszej historii Polski 1989 rok jest łączony przede wszystkim z pierwszymi od czasów Drugiej Rzeczypospolitej częściowo wolnymi wyborami do parlamentu, które zapoczątkowały polityczny proces prowadzący do odzyskania niepodległości. Najbardziej wyrazistym znakiem historycznego przełomu była zmiana nazwy polskiego państwa. Od 31 grudnia 1989 roku w miejsce Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej powstała Rzeczpospolita Polska, określana także jako Trzecia Rzeczpospolita, co pozwalało wpisać ją w dłuższą historię polskiej niezależnej państwowości - dodaje prof. dr hab. Andrzej Szczerski, dyrektor Muzeum Narodowego w Krakowie.

W latach 90. transformacja była inspirowana postmodernizmem, czyli ruchem, który odrzucał dogmaty, łamał schematy i charakteryzował się ogromną różnorodnością form. Kontestację tę odczytywać można jako symbol odzyskanej wolności - twórcy odważnie czerpali z marginesów kanonu, reinterpretowali tradycyjne wzory, ale też sięgali po różnego rodzaju elementy kultury masowej.

Z kolei dekadę później, na początku XXI wieku, w sztuce i dizajnie pojawił się odświeżony modernizm - funkcjonalny, podporządkowany zasadom optymalizacji, w pewnym sensie racjonalny. Szybko stał się dominującym nurtem w polskiej architekturze i projektowaniu, co jednocześnie pozwoliło twórcom nawiązywać do globalnych trendów technologicznych i odpowiadać na potrzeby współczesnych odbiorców. Z drugiej strony, powracano do awangardowych tradycji, takich jak abstrakcja czy surrealizm.

Kolejne lata przyniosły dalszą refleksję: dostrzegano zarówno zalety i szanse modernizmu, jak i jego wady oraz zagrożenia. Dzięki cyfryzacji i rozwojowi technologii projektanci sprawniej dostosowywali swoje prace do indywidualnych potrzeb odbiorców, uwzględniając ponadto aspekty wcześniej pomijane. Ich uwadze nie umknęła zwłaszcza globalizacja. Wręcz przeciwnie - stała się ona źródłem inspiracji w poszukiwaniu tożsamości poprzez odniesienia do lokalnych tradycji i wspólnotowości. Kluczowym aspektem okazał się również dialog z naturą. Nie zapominano, iż architektura, przestrzeń publiczna czy przedmioty codziennego użytku nierozerwalnie wiążą się z kontekstem ekologicznym.

Warto przypomnieć, iż cykl "4 x nowoczesność" obejmował dotąd wystawy: "Polskie style narodowe 1890-1918" (2021), "Nowy początek. Modernizm w II RP" (2022) i "Nowoczesność reglamentowana. Modernizm w PRL" (2023). Jak zaznaczają autorzy wystawy, zdobyte dzięki nim doświadczenia posłużą do stworzenia stałych ekspozycji w nowej siedzibie Muzeum Narodowego w Krakowie - dawnym hotelu "Cracovia". Miejsce to, po modernizacji według projektu Biura Projektów Lewicki Łatak, stanie się przestrzenią poświęconą polskiej architekturze i wzornictwu XX i XXI wieku.

- Wielkim honorem i zaszczytem jest dla nas fakt, że zarówno całą serię wystawienniczą, jak i ostatnią wystawę Honorowym Patronatem objął Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Andrzej Duda, za co w imieniu Muzeum Narodowego w Krakowie składam wyrazy serdecznej wdzięczności - zaznacza dyrektor prof. dr hab. Andrzej Szczerski.

Zespół kuratorski wystawy "Transformacje. Nowoczesność w III RP": prof. dr hab. Czesława Frejlich, Alicja Kilijańska, Joanna Regina Kowalska, Agata Małodobry, prof. dr hab. Andrzej Szczerski, dr Katarzyna Uchowicz.

Zadanie: Wystawa czasowa "TRANSFORMACJE. Nowoczesność w III RP" z cyklu"4 x nowoczesność" dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego