Dziś są wizytówką Podlasia. Wiosną 1919 r. w puszczy padł ostatni z nich
Wiele gatunków zwierząt jest mocno utożsamianych z konkretnym regionem naszego kraju. Bieszczady to niedźwiedź brunatny, Tatry kojarzymy z kozicami, na Pomorzu nietrudno o spotkanie dzików, natomiast bez wątpienia synonimem Podlasia, a szczególnie okolic Białowieży jest żubr. Dziś te okazałe zwierzęta można podziwiać w Rezerwacie Pokazowym Żubrów, pamiętając, że wiosną 1919 r. na skutek dramatycznych wydarzeń ich populacja w Puszczy Białowieskiej wynosiła okrągłe zero.
Tekst jest częścią cyklu "Polska na własne oczy" - wakacyjnej akcji Interii, w ramach której w każdym tygodniu wakacji zabieramy Was do innego województwa. Odkrywamy to, co mniej znane, przywołujemy zapomniane historie, opisujemy ludzi i miejsca, dzięki którym dany region jest wyjątkowy. Teraz zwiedzamy najciekawsze miejsce w województwie podlaskim. Ruszaj z nami w drogę!
Wiosną 1919 r. w puszczy padł ostatni żubr
Rezerwat Pokazowy Żubrów Białowieskiego Parku Narodowego położony jest przy szosie Hajnówka-Białowieża, ok. 3 km przed Białowieżą. Rezerwat powstał w 1937 r. i stanowi jedno z najważniejszych miejsc nie tylko dla Podlasia, ale i w skali całego kraju, w kontekście ochrony przyrody.
W Rezerwacie Pokazowym Żubrów w Białowieży turyści i entuzjaści dzikich zwierząt mogą z bliska przyglądać się m.in. żubrom żyjącym w warunkach bardzo zbliżonych do naturalnych.
Choć dziś to jedna z wizytówek Podlasia i wyjątkowa atrakcja turystyczna, w przeszłości losy tego miejsca bywały dramatyczne. Wiosną 1919 r. zginął ostatni żubr w Puszczy Białowieskiej.
Jak wskazuje Białowieski Park Narodowy - w pierwszej połowie XIX wieku jedyną naturalną ostoją żubra nizinnego była Puszcza Białowieska. Liczebność populacji białowieskiej aż do wybuchu I wojny światowej oscylowała w granicach 350-1898 osobników, a tuż przed wojną odnotowano 727 sztuk żubrów.
Niestety walki, które toczyły się na terenie Puszczy, w dużym stopniu przyczyniły się do zniszczenia tamtejszej fauny. W marcu 1917 r. obliczenia niemieckiej administracji wykazały zaledwie 121 sztuk żubrów. Z kolei wiosną 1919 r. zginął ostatni żubr w Puszczy Białowieskiej - informuje BPN.
"Ocalały jedynie żubry w hodowlach zamkniętych - zwierzyńcach i ogrodach zoologicznych. Na koniec 1924 r. ich liczba wynosiła 54 szt., z czego tylko 3 osobniki (w tym: dwa byki i jedna krowa) w Polsce. Stanowiły one prywatną własność księcia von Pless w Pszczynie" - czytamy na stronie Białowieskiego Parku Narodowego.
Pierwsze działania związane z przywróceniem do stanu pierwotnego żubra w Puszczy Białowieskiej podjęto w 1929 r., gdy przy drodze łączącej Białowieżę z Hajnówką utworzono dla nich zwierzyniec. Teren o powierzchni 22 ha zagospodarowano na 3 zagrody - jedną dużą oraz dwie mniejsze.
We wrześniu 1929 r. jako pierwsze przywiezione zostały do Białowieży - pochodzący z Niemiec - samiec Borusse, mający domieszkę krwi żubra kaukaskiego i żubrobizon Kobold - pochodzący z Danii, jednak rozmnażanie białowieskiej, nizinnej linii żubrów stało się możliwe dopiero w 1936 r.
Bo Białowieży trafił wówczas 3-letni byk Plischa z Pszczyny, który jak podkreśla Białowieski Park Narodowy, miał fundamentalne znaczenie dla restytucji żubrów w tym regionie.
Na szczęście podczas II wojny światowej żubry w białowieskim zwierzyńcu ocalały i na koniec 1944 r. liczba żubrów wynosiła 17.
"Pomyślny rozwój hodowli restytucyjnej żubrów w Białowieży po II wojnie światowej pozwolił przejść do utworzenia hodowli wolnej. W polskiej części Puszczy Białowieskiej pierwsze żubry zostały wypuszczone na swobodę w 1952 r., a pierwsze cielę na wolności urodziło się w 1957 r. W okresie 1952-1966 wypuszczono z rezerwatów hodowlanych na wolność 38 żubrów. Od 1967 r. zaprzestano wypuszczana nowych sztuk" - informuje BPN.
Spójrz wilkowi w oczy
Obecnie w Rezerwacie Pokazowym Żubrów o pow. 27,9 ha, gdzie panują warunki zbliżone do naturalnych, prezentowane są wszystkie gatunki ssaków kopytnych żyjących w Puszczy Białowieskiej oraz duże drapieżniki.
Największą atrakcją jest rzecz jasna grupa żubrów, ale nie brakuje tu również żubroni, czyli hybrydy żubra z bydłem domowym, koników typu tarpana, łosi, jeleni, saren i dzików. O atrakcyjności tego miejsca świadczy również fakt, że z bliska można podziwiać wilki i rysia.
Ponadto na terenie Rezerwatu Pokazowego Żubrów turyści mogą skorzystać z utworzonego w 2018 r. pawilonu edukacyjnego. Znajduje się w nim interaktywna, multimedialna przestrzeń edukacyjna dotycząca żubra oraz kasa biletowa z punktem sprzedaży pamiątek i stanowiskiem informacji turystycznej.
W pawilonie edukacyjnym na odwiedzających czeka kilkanaście stanowisk dotyczących historii, restytucji, ekologii i biologii żubra, które prezentują wiedzę o tym największym lądowym ssaku Europy. Budynek został wyposażony w salę kinową na 46 miejsc, gdzie - jak wskazują przedstawiciele BPN - zastosowano nowatorskie rozwiązania prezentacyjne i akustyczne. Znajduje się w nim również przestrzeń wystawiennicza, umożliwiająca prezentację dzieł artystów związanych z Puszczą Białowieską reprezentujących różne dziedziny sztuki, od fotografii przez malarstwo, po rzeźbę.
"Korzystanie z prezentacji multimedialnych pozwala dowiedzieć się m.in. dlaczego kurczył się areał występowania żubra w Europie i jak powiązane to było z rozwojem cywilizacji i deforestacją terenu. W innych punktach fizyczne przesunięcie elementów lub ich dotknięcie uruchamia informacje np. o biologii żubrów w różnych porach roku czy o cechach pozwalających odróżnić żubra od bizona amerykańskiego. Dotknięcie interaktywnych tablic uruchamia efektowne prezentacje danego zagadnienia. Raz będzie to zrozumienie fenomenu restytucji i struktury pokrewieństwa żubrów, w innym poznanie fundamentalnej roli żubra w ekosystemie leśnym. W jeszcze innym poznamy jego anatomię" - zachęca BPN.
Na terenie rezerwatu znajduje się również plac zabaw dla najmłodszych, zadaszone miejsce dla rowerów, kojce dla psów, a na pobliskim parkingu można kupić najróżniejsze pamiątki nawiązujące do Puszczy Białowieskiej oraz regionalne produkty spożywcze, w tym m.in. miody. Bilety do Rezerwatu Pokazowego Żubrów można kupić na miejscu lub online na stronie Białowieskiego Parku Narodowego.
BNP zastrzega również, że zwierzęta w rezerwacie eksponowane są w warunkach półnaturalnych, w dużych zagrodach pokrytych naturalną roślinnością, mogą więc nie być widoczne przez cały czas.
Ponadto ze względu na naturalny sposób karmienia zwierząt kopytnych (pastwisko), zagrody użytkowane są naprzemiennie, stąd w części z nich nie ma zwierząt, aby trawa mogła odrosnąć.
***
O akcji "Polska na własne oczy"
Wakacje, znowu są wakacje! Polacy tłumnie ruszają na długo wyczekiwany odpoczynek, a my chcemy im w tym towarzyszyć, służyć dobrą radą, co można zobaczyć w naszym pięknym kraju. Może wspaniałe atrakcje czekają dosłownie tuż za rogiem? Cudze chwalicie, swego nie znacie - pisał poeta. I my chcemy pokazać, że faktycznie tak jest. W tym roku będziemy w warmińskich lasach, nad Łyną, w Białowieży, Ciechocinku, na Roztoczu i w wielu innych miejscach. Ruszaj z nami!
