Czerniak. Jak go wykryć?

Większość znamion nie jest groźna, ale niektóre pod wpływem opalania mogą przekształcić się w złośliwy nowotwór - czerniaka. Zwykle czerniak kojarzy się z czarnym, wypukłym znamieniem. Jednak taka zmiana najczęściej nie jest nowotworem.

Czerniaka sygnalizuje kolor - szary, czerwony, ciemnoniebieski. Może pojawić się w obrębie znamienia, które mamy od dawna, jednak częściej tworzy się nagle w miejscu, gdzie nie mieliśmy znamienia. Zwykle na odsłoniętych fragmentach skóry, które wystawiamy na działanie słońca, np. dekolcie, rękach, łydkach, twarzy. Może też rozwijać się pod paznokciem, na pięcie, podeszwie czy wewnątrz oka, na błonie śluzowej narządów płciowych. Powstaje tam, gdzie znajdują się komórki barwnikowe, które m.in. odpowiadają za brązowienie skóry pod wpływem słońca.

Na rozwój nowotworu najbardziej narażone są osoby o jasnej karnacji, z blond lub rudymi włosami, niebieskimi oczami. U nich pod wpływem promieniowania UV może szybciej dojść do niekorzystnych zmian w komórkach barwnikowych skóry. Ponadto czerniak rozwija się częściej u osób z tzw. zespołem znamion atypowych, tj. dysplastycznych.

To liczne znamiona barwnikowe małe lub duże, płaskie czy wypukłe, o niejednolitym kolorze, rozmytych granicach. W powstawaniu czerniaka znaczenie mają także poparzenia słoneczne - zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia czerniaka, gdy jesteśmy starsi. Ryzyko wzrasta, gdy ktoś z naszej rodziny chorował już na nowotwór skóry.

Aby ustalić, jaki charakter ma nasza zmiana, musimy skonsultować się z lekarzem. Jednak nie każdy pieprzyk powinien stawiać nas na nogi. Dokładnie jednak oglądajmy swoją skórę, zwłaszcza po powrocie z wakacji. Zwróćmy uwagę, czy pojawiają się nowe znamiona lub zmieniają te istniejące. Cechy, które powinny wzbudzić naszą czujność, to zmiana koloru, kształtu oraz wielkości znamienia - gdy się powiększa. Zaniepokoić powinien też fakt, że płaskie dotąd znamię uwypukla się lub robi się w nim guzek, wystająca grudka albo wokół niego pojawia się sinoczerwona obwódka zapalna. Podobnie gdy pieprzyk swędzi, krwawi, pobolewa czy tworzy się w nim mała niegojąca się ranka, owrzodzenie pokryte strupkiem lub przybiera postać kalafiorowatego guzka.

Konsultacji lekarza wymaga znamię o niesymetrycznym, nieregularnym kształcie, np. wylewa się na jedną stronę. Ponadto pieprzyk mający poszarpane, niewyraźne brzegi, a także posiadający niejednolity kolor, np. na jego powierzchni są różne odcienie brązu, czarnego czy niebieskiego, albo jego średnica przekracza 6 mm.

Jeśli cokolwiek zaniepokoi nas w wyglądzie znamienia, pokażmy je dermatologowi lub onkologowi. Oglądając znamię za pomocą dermatoskopu, oceni, czy to nowotwór. Jeśli znamię budzi wątpliwości onkologiczne, powinno być usunięte chirurgicznie z niewielkim marginesem zdrowych tkanek. Wycięta zmiana jest oddawana do badania histopatologicznego, tj. pod mikroskopem. Tylko w ten sposób można rozstrzygnąć, czy podejrzane znamię jest czerniakiem.

Gdy badanie potwierdzi obecność czerniaka, lekarz zdecyduje o wycięciu tkanek zaatakowanych przez raka. W zależności od zaawansowania nowotworu może być także potrzebne wycięcie węzła wartowniczego. Czerniak jest jednym z najbardziej agresywnych nowotworów, dlatego może dawać przerzuty do innych narządów. Najpierw pojawiają się one w węźle wartowniczym.

Jeśli natomiast badanie histopatologiczne wykryje przerzuty, konieczne jest także usunięcie węzłów regionalnych, np. pachowych lub pachwinowych. W zaawansowanych stadiach czerniaka najczęściej podawana jest chemioterapia i immunoterapia - nowe leki, które zawierają przeciwciała poprawiające aktywność komórek zwalczających nowotwór. Leczenie czerniaka jest refundowane.

Stan skóry sprawdzajmy systematycznie co trzy-sześć miesięcy. Oglądajmy ją dosłownie kawałek po kawałku. Siedząc, skontrolujmy zwłaszcza wnętrze ud, pachwiny, nogi, stopy. Sprawdźmy również skórę głowy, rozczesując mokre włosy pasmami lub odgarniając je podmuchami suszarki. 
Do skontrolowania trudniej dostępnych dla naszych oczu miejsc, takich jak kark, plecy, tylna część ud, obszar za uszami, użyjmy dużego lusterka lub poprośmy bliską osobę.

Kremy UV

Przed wyjściem z domu smarujmy skórę kremem z filtrem UV. Minimalny filtr powinien wynosić SPF 30, a przy jasnej karnacji i podatności na poparzenia słoneczne użyjmy filtra SPF 50. Przebywając dłużej na dworze, smarujmy się co 2-4 godziny. Pieprzyki pokryjmy grubszą warstwą balsamu ochronnego.

Okulary

Przed słońcem chrońmy także oczy. Najlepiej okularami z filtrem UV.

Cień

Promieniowanie UV jest najbardziej niekorzystne między godziną 10 a 16. W tym czasie chrońmy się przed nim w cieniu.

Ubrania

Przebywając długo na powietrzu, nośmy ubrania z naturalnych włókien (np. lnu, bawełny) o gęstym splocie, szczególnie gdy mamy dużo znamion na plecach.

A jak asymetria
Kształt z jednej strony znamienia nie odpowiada kształtowi z drugiej strony.

B jak brzegi
Poszarpane, nierównomierne, karbowane lub rozmyte, ich zabarwienie może się rozlewać na sąsiadującą skórę. 

C jak ciemny kolor
Nierówny, niejednolity, mogą być różne barwy w obrębie znamienia, np. odcienie czerwonego, czarnego, brązowego, białego, szarego czy niebieskiego. 

D jak duży rozmiar
Wielkość znamienia wynosi powyżej 6 mm. 

E jak ewolucja
Znamię zmienia się, np. powiększa, a jego struktura staje się twarda lub guzkowata.

Zobacz także: