Jak ciało zna swój umysł?
To, jak siedzimy, stoimy, jaką mamy mimikę, wpływa na nasze samopoczucie. Marszczenie czoła na słońcu pomoże wywołać gniew, a wyprostowane plecy mogą nawet pomóc w matematycznych zadaniach.
Jeśli ktoś chce mieć lepszą ocenę na teście z matematyki, oprócz włożenia wysiłku w rozwiązywanie zadań przed klasówką, powinien się wyprostować - taki wniosek płynie z eksperymentu naukowców z San Francisco State University. Jego uczestnicy - 125 studentów - wykonywało proste obliczenia w przykurczonej lub wyprostowanej pozycji.
Większość studentów stwierdziła, że łatwiej było im wykonać zadanie w pozycji wyprostowanej, przy czym szczególnie dotyczyło to ochotników, którzy czuli najsilniejszy lęk przed matematyką. "Dla osób, które boją się matematyki, postawa może zrobić ogromną różnicę" - przekonuje autor badania prof. Erik Peper. Autorzy doświadczenia uważają, że tak prosty zabieg, jak wyprostowanie pleców może pomóc w różnych stresujących sytuacjach, nie tylko związanych z matematyką - mogą z niego skorzystać np., sportowcy, muzycy czy mówcy. Zdaniem badaczy zmiana postawy przynosi wyraźne korzyści, ponieważ przykurczona pozycja kojarzy się z wycofaniem, defensywą i może przywołać w mózgu dawne negatywne skojarzenia.
Jeden system
- Umysł i ciało to pewnego rodzaju system naczyń połączonych, które wpływają na siebie nawzajem. Różne pozycje wywołują w nas inne skojarzenia. Kiedy na przykład ktoś w czasie trudnej rozmowy położy nogi na biurku, może poczuć się bardziej pewny siebie i w czasie dyskusji nie da się tak łatwo przekonać do racji drugiej strony. Ważne są też mechanizmy fizjologiczne. Kiedy jesteśmy wyprostowani, lepiej działa przepona, głębiej oddychamy, mózg jest lepiej dotleniony i sprawniej pracuje - wyjaśnia mgr Izabela Kielczyk, psycholog biznesu, coach, trener wyższej kadry menedżerskiej, terapeuta ludzi biznesu.
Jak działają "naczynia połączone" ciała i umysłu, świetnie pokazuje inny eksperyment, przeprowadzony przez zespół z włoskiego Uniwersytetu "Gabriele d'Annunzio". Badacze sprawdzili w nim, czy mimowolne marszczenie czoła sprowokowane promieniami słonecznymi zwiększy poziom agresji (kiedy ją czujemy, marszczymy właśnie brwi, korzystając z tych samych mięśni). Okazało się, że osoby, które szły w kierunku pod słońce bez okularów słonecznych, donosiły naukowcom o silniejszym poziomie agresji w porównaniu do ochotników, którzy szli zwróceni tyłem do słońca albo mieli założone słoneczne okulary. Nastrój zmieniał się szybko - badacze nie zauważyli wpływu czasu marszu na pojawiające się odczucia.
Najważniejsza jest mimikaOkazuje się, że właśnie mimika twarzy może szczególnie silnie wpływać na umysł. Wskazuje na to projekt badawczy naukowców z Bucknell University, którzy postanowili porównać działanie mimiki z wpływem pozycji ciała i głosu na siłę odczuwanego gniewu, smutku, strachu, szczęścia, obrzydzenia i zaskoczenia. Grupa studentów oceniała swoje odczucia po każdej z cielesnej manipulacji emocjami. Najsilniej na emocje wpływał wyraz twarzy, na drugim miejscu znalazła się postawa ciała, a najsłabiej działał głos.
Jak już pokazali badacze z Monachijskiego Uniwersytetu Medycznego świadome sterowanie mimiką powoduje wyraźne reakcje w mózgu. Poddali oni ochotników zabiegowi wprowadzenia toksyny botulinowej (tzw. botoks), paraliżując w ten sposób mięśnie odpowiedzialne za marszczenie czoła. Potem, z pomocą rezonansu magnetycznego obserwowali mózgi uczestników eksperymentu, podczas gdy ci próbowali przybrać gniewny wyraz twarzy. Spowodowany toksyną paraliż zmienił pracę mózgu - osłabił aktywację lewej części struktury zwanej ciałem migdałowatym i jego współpracę z rejonami w pniu mózgu odpowiedzialnymi za mimowolne reakcje na emocje. Wynik ten silnie wskazuje więc na to, że zwrotna informacja pochodząca z mięśni twarzy wpływa na obszary centralne dla przetwarzania emocji. Biorąc pod uwagę, że ludzie często naśladują wyrazy twarzy innych, rezultat badania może m.in., wyjaśniać sposób, w jaki sposób emocje przenoszą się między ludźmi.
Emocjonalne ciało
Tymczasem fińscy badacze z Uniwersytetu w Turku i innych fińskich ośrodków przekonują nawet, że to m.in. właśnie odczucia w ciele dają początek świadomym uczuciom. Pogrupowali te uczucia na pięć głównych typów - emocje negatywne, pozytywne, funkcje poznawcze, stany somatyczne i choroby. Na przykład wdzięczność odczuwamy głównie w głowie i okolicach serca, miłość praktycznie w całym ciele, a obrzydzenie - głównie w głowie i tułowiu.
W fińskim badaniu, tysiąc osób odpowiadało na pytania o setkę różnych uczuć, a także o to, w jakim stopniu doświadczają ich w umyśle i w ciele, jak silne pojawiają się emocje i w jakim stopniu daje się je kontrolować. Potem ochotnicy relacjonowali, jak bardzo podobne do siebie są opisywane uczucia i w którym miejscu ciała ich doświadczają. "Zdobyliśmy silny dowód na to, że ciało bierze udział we wszystkich funkcjach poznawczych i emocjonalnych. Innymi słowy, ludzki umysł jest silnie ucieleśniony" - twierdzi współautorka pracy, znana fińska neurolog prof. Riitta Hari z Uniwersytetu Aalto.
Hamak w pracy i nauka w ruchu
Czy to wszystko oznacza, że poprzez ciało można świadomie wpływać na nasze emocje i intelekt?
- Możemy sobie np. poprawić nastrój, korzystając z ciała i jeśli jest to w zgodzie z nami, warto do takiego zasobu sięgnąć. Niektóre firmy nawet montują w swoich siedzibach hamaki czy materace. U części korzystających z nich osób pojawia się większa kreatywność. Hamak i swobodna postawa ciała mogą na przykład skojarzyć im się z wakacjami, przez co zrelaksują się i do głowy zaczną im przychodzić nowe pomysły, na które nie wpadliby przy poczuciu zabiegania. Warto przy tym słuchać swojego ciała, co nam podpowiada - komuś może np. lepiej się rozmawiać gdy chodzi lub stoi i w czasie dyskusji czuje, że chciałby wstać. Powinien to wtedy zrobić - doradza mgr Izabela Kielczyk.
O wpływie ciała na umysł warto także pamiętać, myśląc o rozwoju dzieci. Pisze o tym znana amerykańska psycholog prof. Sian Beilock w książce "How the body knows its mind" (jak ciało zna swój umysł). "Ruch jest ważny dla każdego, ale szczególnie dla niemowląt i małych dzieci. Ruchliwe dzieci szybciej dokonują postępów w nauce" - przekonuje ekspertka, która twierdzi, że kiedy to możliwe, dobrze jest nawet zrezygnować z pieluchy czy chodzika. Podobnie, ruch ważny jest w szkole.
"Nie możemy trzymać uczniów uwięzionych w ławkach, musimy sprawić, aby wstali i się ruszali. W przypadku takich przedmiotów jak matematyka czy fizyka, pozwolenie uczniom na doświadczenie różnych koncepcji, których się uczą zmienia sposób, w jaki ich mózgi przetwarzają informacje, co może prowadzić do lepszych wyników w testach" - twierdzi prof. Beilock. W dzisiejszych czasach, stawiających mocno na intelekt, a także zmuszających do przestrzegania rozmaitych norm zachowań opłaci się więc choć trochę pamiętać o ciele i bardziej świadomie z niego korzystać.
