Jak EKG obrazuje pracę serca?

Skrót EKG oznacza elektrokardiografię. To badanie dość powszechnie stosowane i - słusznie - kojarzymy je z oceną prawidłowej pracy serca. W jaki sposób EKG obrazuje jego stan?  Jest to możliwe dzięki temu, że nasz najważniejszy organ działa... na prąd. Choć nie zdajemy sobie z tego sprawy, pompowanie krwi do narządów i tkanek odbywa się dzięki sygnałom energii  bioelektrycznej.

Serce można porównać do silnika samochodowego. Aby sprawnie pracowało,  musi mieć podawany rytm,  co odbywa się przez rodzaj zapłonu. Rolę tego zapłonu spełniają w organizmie wyspecjalizowane komórki, pełniące funkcje rozruszników  i wiązek elektrycznych. Rytmicznie pobudzają mięsień serca, powodując jego powtarzające się skurcze. 

Prądy pobudzające serce mają bardzo małe natężenie i napięcie, podawane w miliwoltach. Ale nawet tak niewielkie prądy można rejestrować i dzięki temu wykrywać nieprawidłowości w pracy serca, przede wszystkim arytmie, czyli niemiarowe jego bicie. Do takiej rejestracji służy  właśnie aparat EKG. 

Elektrokardiografia to badanie nieinwazyjne i bezbolesne. Trwa kilka minut  i nie wymaga szczególnych przygotowań. Odbywa się  w pozycji leżącej, w jego trakcie nie możesz rozmawiać ani poruszać się. Na twoim ciele (na klatce piersiowej i kończynach) zostają umieszczone elektrody, które gromadzą informacje o elektrycznej pracy serca i przesyłają je do aparatu EKG. Te dane są zapisywane na specjalnym papierze  w postaci wykresu, nazywanego elektrokardiogramem. Klasyczne EKG rejestruje  12 odprowadzeń. 

Zapis badania pokazuje rytm pracy serca oraz pozwala na ocenę odpowiednich załamków i odcinków tego wykresu, związanych ze skurczami naszego serca. Można  w ten sposób wykryć m.in.  zaburzenia jego rytmu,  a także ocenić spoczynkowe ukrwienie serca lub rozpoznać przebyty albo, co bardzo ważne, trwający zawał serca.

Skierowanie na EKG  (i być może inne badania) od lekarza rodzinnego czy kardiologa otrzymasz, gdy:

 - lekarz podejrzewa u ciebie chorobę układu sercowo-naczyniowego, ponieważ wskazują na to objawy, takie jak duszności, ból w klatce piersiowej, kołatanie serca, łatwe męczenie się

- istnieje ryzyko, że może  u ciebie wystąpić choroba serca, np. ze względu na wysokie ciśnienie tętnicze,  cukrzycę, fakt, że takie choroby często występowały  w twojej rodzinie

-  już zdiagnozowano u ciebie  np. chorobę niedokrwienną serca, wadę serca  lub zaburzenia jego rytmu; wtedy EKG służy sprawdzeniu rozwoju choroby i kontroli skuteczności leczenia

Skierowanie na EKG  nie musi wiązać się z podejrzeniem choroby - badanie to jest również jednym z podstawowych elementów okresowych badań lekarskich,  np. pracowniczych. Pamiętajmy, że EKG jest podstawowym badaniem  i nie pokaże wszystkich chorób serca, dlatego ocenę naszego stanu zdrowia (w tym wykonanego EKG) zawsze musi przeprowadzić lekarz, często w oparciu o rozmowę  i inne badania. 

Uwaga: na wizyty lekarskie, zwłaszcza do kardiologa, należy - jeśli to możliwe - przynosić nie tylko wynik ostatniego badania, ale także poprzednie wyniki, aby lekarz mógł je ze sobą  porównać, co może dostarczyć mu cennych informacji. Trzeba również pamiętać, że wynik to nie tylko opis słowny, ale przede wszystkim wydruk z aparatu EKG.

Badanie EKG ma jednak swoje ograniczenia. Na wydruku jest zapisanych jedynie kilka-kilkanaście sekund pracy serca. Nie jest więc możliwe rozpoznanie tą drogą wszystkich chorób serca, zwłaszcza jeśli - np. tak jak arytmie - pojawiają się tylko napadowo, sporadycznie.  Wtedy EKG może ich po  prostu nie odnotować.

Dlatego coraz częściej stosowane są również inne sposoby rejestrowania zaburzeń pracy serca, umożliwiające jej obserwację w sposób ciągły. Jest to ważne m.in. w przypadku migotania przedsionków, które  występuje często bezobjawowo, niemniej jego rozpoznanie jest bardzo istotne, bo wymaga u części chorych natychmiastowego włączenia leczenia przeciwkrzepliwego,  co pozwoli na uniknięcie  udaru mózgu.

Takim długoterminowym sposobem rejestracji EKG jest badanie metodą Holtera, gdy otrzymujesz do domu na 24 godziny lub dłużej niewielkie urządzenie, zapisujące pracę jego serca podczas  codziennych czynności. Metody długoterminowego monitorowania ciągle się rozwijają, a stosowane  urządzenia stają się coraz mniejsze i wygodniejsze  w użyciu. Są już dostępne  w formie np. smartfonów  z przystawkami, zegarków  czy elektrod-plastrów, które  w sposób ciągły, bądź na żądanie, rejestrują pracę serca.  Takie urządzenia można  nabyć w sklepach elektronicznych, medycznych, w tym przez internet.

Pamiętajmy jednak o tym, że - choć  mogą być pomocne - ich przydatność (z nielicznymi wyjątkami) nie jest oficjalnie uznana, dlatego przed takim zakupem zawsze lepiej potwierdzić jego zasadność  u lekarza specjalisty.