Szałwia - ziółko idealne na jesień

Do systematyki botanicznej szałwia wprowadzona została jako Salvia officinalis przez Karola Linneusza w 1753 r. Bo, zgodnie ze swą łacińską nazwą (salvus = zdrowy), ma wyjątkowo szerokie działanie lecznicze. Zawiera skomplikowany olejek eteryczny, w skład którego wchodzą m.in. silnie antyseptyczny tujon, cyneol, kamfora i pinen. Ponadto znajdziemy w niej flawonoidy walczące z wolnymi rodnikami, spore ilości witaminy B1, C i witaminę A.

Kiedy zioło warto stosować? Szałwia hamuje namnażanie się wirusów i wielu bakterii, nawet tych odpornych na antybiotyki, a także unieszkodliwia produkowane przez nie toksyny. Jest więc idealnym środkiem leczniczym w przypadku przeziębień, gorączki i powinna być zastosowana od razu, gdy czujemy, że "coś nas bierze".

Łagodzi stany zapalne jamy ustnej i gardła, zapalenia zatok, migdałków i oskrzeli. Jej właściwości ściągające i wykrztuśne pomagają usunąć flegmę zalegającą w drogach oddechowych, szybciej pozbyć się kaszlu i kataru. Używana bywa na bóle dziąseł i afty, bolesne owrzodzenia jamy ustnej. Wzmagając wydzielanie żółci i soku żołądkowego, pobudza pracę układu pokarmowego i procesy trawienia.

Przeciwdziała bólom brzucha, wzdęciom, wiatrom i skurczom jelit, dzięki czemu zmniejsza dolegliwości nerwicy zwanej zespołem jelita drażliwego. Zapobiega niestrawnościom pokarmowym (stąd tak chętnie sięga się po nią w kuchni), wspomaga wątrobę w oczyszczaniu organizmu z toksyn.

Nieznacznie obniża poziom cukru we krwi, dlatego lekarze przepisują ją czasem w początkowych stadiach cukrzycy. Działa kojąco przy wyczerpania i depresji. Przypuszcza się, że zawiera fitoestrogen, który łagodzi dolegliwości przekwitaniowe, a zwłaszcza poty nocne. W 1997 roku brytyjski Instytut Zielarzy zalecił szałwię jako skuteczny środek na menopauzę.

Ożywia też nerwy i pamięć. Neutralizuje enzym rozkładający acetylocholinę, neuroprzekaźnik pośredniczący między szarymi komórkami. Wyniki badań są na tyle obiecujące, że rozważa się leczenie szałwią osób z chorobą Alzheimera.

Szałwia lekarska to idealny środek na wszelkiego rodzaju problemy skórne: swędzenia wywołane reakcją alergiczną, łuszczycą, egzemą, a także kontaktem z trującymi roślinami, np. bluszczem czy sumakiem, jadem owadów. Za pomocą alkoholowego wyciągu z tego ziółka można też łagodzić zmiany trądzikowe.

Przepis: 5 g liści suszonej szałwii rozetrzyj w dłoni, włóż do ciemnego słoja z szerokim otworem. Zalej połową szklanki 70-proc. wódki, szczelnie zamknij, pozostaw na 2 tygodnie w ciepłym miejscu. Najpierw odcedź przez sitko, a potem jeszcze przez filtr od kawy. Chroń przed światłem, przechowując w ciemnej buteleczce. Przemywaj wyciągiem twarz przynajmniej 2-3 razy dziennie. Oczyszcza, ściąga, leczy stan zapalny.

Saltimbocca jest we Włoszech najsłynniejszą potrawą z szałwią.

Składniki: plaster cielęciny, plasterek szynki parmeńskiej, oliwa z oliwek, białe wytrawne wino, szałwia. Na cielęcinę połóż świeży liść szałwii i szynkę, zepnij wszystko wykałaczką i smaż podlewając winem. Podawaj z brokułami lub bakłażanami.

Liście w cieście: Wymieszaj 12 dag mąki, szczyptę soli, pół szklanki lekko podgrzanego wytrawnego wina, 2 żółtka. Ubij pianę z 2 białek i połącz z ciastem. Obtaczaj w nim liście świeżej szałwii i smaż na oleju lub smalcu na złoty kolor. Podawaj z cukrem pudrem.

Wymieszaj 2 czubate łyżki stołowe suszonej szałwii z 2 łyżkami stołowymi czarnej herbaty. Wsyp do naczynia żaroodpornego, zalej gorącą wodą. Zakryj folią aluminiową, wstaw do średnio nagrzanego piekarnika (190°C) na kilka godzin. Przestudź, dobrze wymieszaj, przecedź do butelki. Niewielką ilość naparu wcieraj we włosy przynajmniej 2-3 razy dziennie. Po kilku dniach siwizna zacznie ciemnieć. Termin przydatności naparu przedłużysz, dodając do niego 3 łyżki ginu albo rumu.

Przepis: wsyp do dużego słoika 5 g suszonych liści szałwii, zalej połową litra czystej wódki zmieszanej z połową litra winiaku. Dodaj 50 ml miodu wrzosowego. Słoik zakręć, postaw na parapecie okna (ale nie na pełnym słońcu) na 4-5 tygodni, od czasu do czasu energicznie potrząsając. Gdy miód całkowicie się rozpuści, płyn przecedź i rozlej do butelek. Szczelnie zakręć, odstaw w ciemne i chłodne miejsce na kolejne 4-5 tygodni, by nalewka dojrzała i składniki dobrze "się przegryzły".

Używaj z umiarem! Możesz podawać ją po sutym obiedzie, bo przyspiesza trawienie, łagodzi dolegliwości ze strony żołądka i jelit.

Na kłopoty z pamięcią: zalej 70 g suszonej szałwii litrem czerwonego wytrawnego wina. Odstaw do szafki na kilka dni. Francuscy zielarze nazywają ten napój winem bogów. Poprawia koncentrację umysłową, ale wyłącznie w ilości małego kieliszka do wódki dziennie.

Herbatka panaceum: Torebkę lub łyżeczkę liści szałwii zaparzaj pod przykryciem około 5 minut. Pomoże przy biegunce, wyleczy przeziębienie, uspokoi nerwy i poprawi nastrój, a wieczorem zadziała nasennie.

Kąpiel przeciwreumatyczna: 6 czubatych łyżek suszonej szałwii wrzuć go garnka, zalej 2 litrami wody. Gotuj 2-3 minuty na małym ogniu. Odstaw na 20 minut. Przecedź, wlej do wanny napełnionej ciepłą wodą. Kąp się 15 minut. Taka kąpiel zmniejsza bóle reumatyczne. Leczy także skórne wypryski.

Na ból gardła: Wlej do kubka 150 ml wrzątku, wrzuć 3 g liści suszonej szałwii. Zaparzaj 10 minut pod przykryciem. Odcedź i poczekaj, aż napar lekko ostygnie. Płucz jamę ustną lub gardło kilka razy dziennie. Płukanka leczy zapalenie gardła, dziąseł i jamy ustnej.

Przeciw potliwości: Zaparzaj 3 torebki lub 3 łyżeczki szałwii przez 10 minut pod przykryciem. Napar wlej do miski z ciepłą wodą. Zanurz w niej stopy na kilka minut. Zabieg wykonuj rano i wieczorem, aż do uzyskania poprawy. Gdy potliwość stóp się zmniejszy - profilaktycznie raz w tygodniu.

Życie na gorąco 42/2011