Tajemnicze znalezisko na północy Europy. Podobne budowle odkryto też w Polsce

Naukowcy z instytutów badawczych w Göteborgu i Kilonii podzielili się na łamach “Journal of Neolithic Archaeology" wynikami swoich prac przeprowadzonych w miejscowości Tiarp w Szwecji. Archeolodzy odkryli liczący 3,5 tysiąca lat, nietknięty dolmen. Prawdopodobnie od czasów epoki kamienia, nikt nie zaglądał do jego wnętrza. Naukowcy je zbadali, ale to, co odkryli, kłóciło się z dotychczasową wiedzą.

Dolmeny to prehistoryczne megalityczne budowle. Składają się z głazów wkopanych pionowo, które przykrywa kolejny, bardziej płaski kamień, tworząc rodzaj dachu. Dolmeny to neolityczne grobowce. Większość budowli tego typu z czasów kultury pucharów lejkowatych odkryto na północy Europy: w Danii, krajach skandynawskich i w Niemczech, ale różne rodzaje dolmenów można spotkać na całym świecie od Hiszpanii, Francji i Wielkiej Brytanii przez kraje afrykańskie, aż po Japonię. W naszym kraju także odnajdywane były megalityczne budowle, a polski dolmen znajduje się na trasie pomiędzy Koszalinem a Słupskiem. 

Dolmen z Tiarp ma 3,5 tysiąca lat. Zalicza się go do jednych z najstarszych budowli tego typu w północnej Europie. Przy czym warto dodać, że archeolodzy odnajdywali już starsze grobowce, między innymi polski dolmen z Borkowa datuje się na 5 tysięcy lat.

Cóż takiego skrywał dolmen ze Szwecji, że czyni go to wyjątkowym na tle innych megalitycznych budowli ze Skandynawii? Ekscytację archeologów wzbudził fakt, że grobowiec nie był otwierany od czasów epoki kamienia. Rodziło to nadzieję, że zastaną w nim nienaruszone pochówki neolityczne. Jakież było ich zaskoczenie, gdy okazało się, że w grobach brakuje czaszek i dużych kości.

W grobowcu odnaleziono szczątki 12 osób w różnym wieku: od niemowlęcia po starca. Co było szokującym dla archeologów odkryciem, szkielety były niekompletne. Brakowało kości ud, ramion oraz czaszek. Co się z nimi stało? Badacze nie znają odpowiedzi na to pytanie. Pod uwagę brana jest hipoteza, że celowo nie zostały one złożone do grobu. Inna możliwość to przypadkowe zdarzenie, które doprowadziło do ich zaginięcia — jakie? Archeolodzy na razie mają zbyt mało danych, by móc to stwierdzić.

Brakuje czaszek i dużych kości. Mogły zostać usunięte z grobu, ale nie wiemy, czy ma to związek z rytuałami pochówku, czy też kryje się za tym coś innego.

---

Znalezisko w Tiarp stoi w sprzeczności do dotychczasowych odkryć w tego typu grobowcach. Z reguły, gdy badano zawartość dolmenów, brakowało w nich niewielkich kości: palców, śródstopia, itp. Dlatego naukowcy byli bardzo zaskoczeni swoim odkryciem. Oględziny kości wykazały, że nie ma na nich uszkodzeń — charakterystycznych dla zmarłych podczas walki czy najazdu. Archeolodzy zamierzają przeprowadzić badania DNA, które mają nadzieję, pozwolą ustalić przyczynę śmierci złożonych w dolmenie osób.

Naukowcy są pełni optymizmu, gdyż jak pokazują dotychczasowe badania, ludność na tym terenie prowadziła osiadły tryb życia, zajmowała się uprawą ziemi i hodowlą zwierząt. Tutejsi prehisotryczni mieszkańcy mieli dostęp między innymi do nabiału, co wpłynęło na bardzo dobry stan kości, z których dziś można pobrać materiał genetyczny.

Tiarp, gdzie odnaleziono dolmen, leży w regionie Falbygden, który można nazwać skandynawską Sakkarą czy Doliną Królów — ze względu na liczbę odnalezionych w tych okolicach grobowców. Jednak dolmen z Tiarp wyróżnia się pod względem konstrukcji na tle innych odkrywanych na tym terenie miejsc pochówku: po pierwsze jako jeden z dwóch w tym regionie, został zakwalifikowany jako dolmen, po drugie znajduje się w nim nisza, co nietypowe dla grobowców w tych okolicach.

Najwięcej neolitycznych budowli kultury pucharów lejkowatych (powstałej na Kujawach, skąd rozprzestrzeniła się po północnej części Europy) odkryto do tej pory na terenie Skandynawii, Danii i Niemiec. W Polsce najsłynniejsze megalityczne cmentarzysko znajduje się w województwie zachodniopomorskim, w miejscowości Borkowo, gdzie odnaleziono tzw. dolmen rozwinięty — grobowiec komorowy typu korytarzowego — jedyny taki na terenie naszego kraju i na wschód od Łaby. Na cmentarzysku znaleziono też groby jednokomorowe oraz 5 kurhanów. Archeolodzy uważają, że dolmen z Borkowa ma około 5 tysięcy lat i jest jedną z najstarszych budowli w Polsce.

Więcej o dolmenie z Borkowa pisaliśmy w artykule: "Tajemniczy gigant w lesie"