Zadbaj o swój arsenał

Najpierw długo stałaś na przystanku, potem w autobusie jakiś pan wciąż pociągał nosem i kichał, a w końcu w strugach deszczu biegłaś do domu. Teraz robisz gorącą herbatę, która ma cię rozgrzać, bo cała trzęsiesz się z zimna. To twoje ciało broni się przed chorobą. Na szczęście ma do pomocy doskonale uzbrojoną armię - twój układ immunologiczny.

• Każdego dnia jesteś narażona na atak wirusów, bakterii i grzybów. Są wszechobecne i tylko czyhają na twój słabszy dzień. Twój organizm przypomina jednak twierdzę obronną. Gdy chorobotwórcze bakcyle dobijają się do jego bram, wysyła swoją armię, żeby się z nimi rozprawiła. Zarazki muszą więc najpierw sforsować trzy wielkie przeszkody, by zagnieździć się w twoim organizmie na dobre.

• Pierwszą linią obrony jest skóra i błony śluzowe. Natura wyposażyła je w niezwykłą broń - kwaśny odczyn, zabójczy dla wielu chorobotwórczych drobnoustrojów. Takie środowisko występuje jeszcze w żołądku i pochwie.

• Właściwości bakteriobójcze mają też twoje łzy, ślina i mocz. Błony śluzowe, które wyściełają przewód pokarmowy, drogi oddechowe oraz układ moczowo-płciowy wytwarzają śluz. Jednym z jego zadań jest unieruchomienie intruzów.

• Jeśli mimo wszystko drobnoustroje przenikną do tkanek, czekają na nie komórki żerne, zwane fagocytami. Siedzą sobie spokojnie w węzłach chłonnych, a gdy zauważą intruza, bez wahania go pochłaniają. Fagocyty mają też dodatkową broń - wytwarzają pirogeny. Substancje te powodują wzrost temperatury, co zabija wiele zarazków. Jednak nie wszystkie.

• Zagnieżdżają się w organizmie i mogą wywołać stan zapalny. Wtedy do ataku przystępują białe ciałka krwi, czyli limfocyty. Jest ich kilka rodzajów i mają różne zadania. Limfocyty B wytwarzają specjalne przeciwciała, zabijające chorobotwórcze drobnoustroje. Potrafią zapamiętać swego wroga i, jeśli zaatakuje ponownie, już wiedzą, jak z nim walczyć. Tę zdolność lekarze nazywają pamięcią immunologiczną. Dzięki niej bardzo skraca się czas choroby.

• Limfocyty T podobnie jak B powstają w szpiku kostnym. Potem wędrują do grasicy, gdzie dojrzewają i stacjonują w oczekiwaniu na wrogie akcje wirusów, bakterii oraz grzybów. Gdy takie nastąpią, limfocyty T transportowane są do węzłów chłonnych, gdzie rozpoznają i niszczą wroga.

• Odporność to prezent od mamy. Dostaje je każdy noworodek, kiedy przychodzi na świat. Matczyne przeciwciała przechodzą przez łożysko do krwioobiegu dziecka. Chronią malucha nawet przez dziewięć pierwszych miesięcy. Karmiony piersią, wraz z mlekiem matki dostaje kolejne dawki odporności. To tak zwana odporność nieswoista.

• Potem z wiekiem układ immunologiczny dziecka "uczy" się rozpoznawać i walczyć z zarazkami. Tę umiejętność medycyna nazywa odpornością nabytą (swoistą).

• Układ obronny działa jak najlepiej wyspecjalizowana armia. Jego komórki są rozrzucone po całym organizmie. Znajdują się w grasicy, migdałkach, węzłach chłonnych, jelitach i szpiku kostnym - tam produkowane są właśnie białe ciałka krwi. Potem, wraz z krwią i limfą przemieszczają się one po całym ciele. To dlatego wycięcie migdałków lub wyrostka robaczkowego powoduje osłabienie układu odpornościowego.

• Około 20. roku życia nasz układ obronny osiąga już pełną sprawność. Od tego momentu zaczyna ona się... obniżać. Głównym powodem jest stopniowe zmniejszanie się grasicy, w której dojrzewają limfocyty T. Na szczęście zadania grasicy przejmują szpik kostny i węzły chłonne.

• Zresztą sami też możemy sobie pomóc. Lekarze podkreślają, że hartowanie się, regularna aktywność fizyczna oraz dieta bogata w warzywa i owoce to filary naszego zdrowia. Dlatego w naszym menu nie może zabraknąć: miedzi (dzięki niej limfocyty zwalczają zarazki), witaminy A (regulującej pracę grasicy) oraz witamin E i C (walczących z wolnymi rodnikami).

• Jak rozpoznać, że układ immunologiczny nie jest w najlepszej kondycji? Pierwszym sygnałem są częste infekcje. Jeśli wciąż się przeziębiasz, w dodatku trudno uporać ci się z chorobą, to znak, że coś szwankuje.

• Podobnie powinny cię zaniepokoić często nawracające infekcje dróg moczowych, pochwy, nawracające opryszczki, choroby skóry, zaburzenia cyklu miesiączkowego czy kłopoty ze snem.

• Szorstka skóra, wypadające włosy i łamiące się paznokcie to również znak, że powinnaś bardziej zadbać o swoją odporność. Niekiedy ostrzeżeniem jest też osłabienie, większe kłopoty z koncentracją i szybsze męczenie się.

Twój układ odpornościowy obroni cię przed każdą chorobą pod warunkiem, że będzie w dobrej formie. Możesz go w tym wesprzeć.

1. Odpowiednia dieta. Najlepsze jest menu bogate w białko - to prawdziwa skarbnica aminokwasów, z których organizm wytwarza przeciwciała zwalczające chorobotwórcze drobnoustroje. Białko znajdziesz w mięsie, rybach, soi i roślinach strączkowych. Ogranicz: węglowodany (spowalniają działanie sił obronnych) i tłuszcze zwierzęce (podnoszą poziom cholesterolu i trójglicerydów we krwi, a wtedy białe krwinki gorzej pochłaniają bakterie). Używaj oliwy z oliwek i oleju rzepakowego. Kwasy omega-3 (wzmacniające odporność) znajdziesz w rybach z zimnych mórz (tuńczyk, łosoś, sardynki), w orzechach włoskich, pestkach dyni i siemieniu lnianym.

2. Pokonaj stres. Układ odpornościowy ściśle łączy się z układem nerwowym - włókna nerwowe wnikają bowiem do grasicy, węzłów chłonnych, śledziony i szpiku kostnego, czyli tam, gdzie powstają białe krwinki. Kiedy jesteś w stresie, organizm wydziela kortyzol (hormon stresu), który uszkadza limfocyty T.

3. Relaks i sen. Przemęczenie oraz brak snu osłabiają nasz organizm. Gdy jesteś zmęczona, łatwiej chorujesz. Śpij więc 8 godz. Nie pracuj ponad siły, naucz się relaksować, znajdź czas na przyjemności - spotkanie z przyjaciółmi, hobby. I... śmiej się - to pomaga uniknąć choroby.

4. Rzuć palenie. Gdy rozkoszujesz się dymkiem, w twoim ciele powstają wolne rodniki przyspieszające jego szybsze starzenie i wywołujące nowotwory. Organizm stara się szybko je zwalczyć i osłabia swoje siły.

5. Ogranicz alkohol i kawę. Zmniejszają one zasoby witamin, a ich braki znacznie osłabiają układ odpornościowy.

6. Zadbaj o temperaturę. Odpowiednia temperatura w pomieszczeniu, to 20-22° C, w nocy warto ją obniżyć nawet do 18. Zimą, gdy włączone są grzejniki, pamiętaj o nawilżaniu powietrza - zbyt suche wysusza śluzówki nosa i gardła, co ułatwia zarazkom wniknięcie do organizmu. Wietrz pomieszczenia - pozbędziesz się drobnoustrojów z powietrza.

7. Ubieraj się rozważnie. Zarówno wychłodzenie, jak i przegrzanie powodują obniżenie odporności. W chłodne dni noś czapkę - przez głowę ucieka około 40 proc. ciepła.