Astma

Choroba, jaką jest astma może rozwinąć się już w dzieciństwie albo pojawić się dopiero w dorosłym życiu. Częstą jej przyczyną jest alergia. Objawy mogą pojawić się też jako następstwo częstych infekcji dróg oddechowych lub na skutek zażywania niektórych leków.

Charakterystyczne dla astmy symptomy to: świszczący, płytki oddech, męczący, suchy, napadowy kaszel, uczucie ucisku na klatkę piersiową. Często towarzyszy temu zimny pot występujący na czole. Po okresie nasilonych dolegliwości zwykle następują kilkumiesięczne, a bywa, że nawet kilkuletnie okresy wycofania się choroby. Nie można astmy całkowicie wyleczyć, ale można żyć z niż aktywnie. Trzeba tylko nauczyć się ja kontrolować. A do tego potrzebne są badania.

- Wywiad lekarski

Aby lekarz mógł zastosować odpowiednie leczenie, musi wiedzieć: w jakich okolicznościach pojawiają się dolegliwości. Istotne jest też, czy w twojej rodzinie ktoś już chorował na astmę i czy jesteś alergikiem. Następnie lekarz osłucha klatkę piersiową i zleci ci przeprowadzenie testów oddechowych.

- Spirometria

Badanie to sprawdza, jak funkcjonują twoje płuca. Urządzenie zwane spirometrem rejestruje ilość wdychanego i wydychanego powietrza oraz jak szybko przepływa ono przez drogi oddechowe. W czasie badania oddychasz wyłącznie przez ustnik spirometru, a nos jest zablokowany specjalną klamerką. Aparat mierzy dwie wielkości. Najpierw pojemność życiową płuc, czyli całkowitą objętość powietrza, jaką potrafisz wydmuchać z płuc po wzięciu maksymalnie głębokiego oddechu. Druga wielkość określa, jaką objętość powietrza jesteś w stanie usunąć z płuc w czasie pierwszej sekundy wydechu. Musisz wydmuchać powietrze tak silnie i szybko, jak to tylko możliwe. U osoby z astmą objętość powietrza wydychana właśnie w pierwszej sekundzie jest znacznie mniejsza niż u zdrowej osoby. Świadczy to o zwężeniu dróg oddechowych i skurczu oskrzeli. Spirometrię lekarze zalecają także osobom zdrowym, jako badanie kontrolne, które warto zrobić chociaż raz w roku.

- Rtg klatki piersiowej

Prześwietlenie wykonuje się głównie po to, by wykluczyć inne choroby układu oddechowego. U chorujących na astmę rtg klatki piersiowej przeważnie wychodzi prawidłowo.

- Testy alergologiczne

Gdy lekarz ma wątpliwości, co wywołuje u ciebie napady duszności, zleci ci zrobienie punktowych testów skórnych. Na przedramię nakładane są najpierw kropelki roztworów najczęściej uczulających substancji. Następnie nakłuwana jest w tych miejscach skóra. Zaczerwienienie i bąbel, oznaczają uczulenie na podany alergen. Gdy z jakiś powodów niemożliwe jest wykonanie testów skórnych, lekarz zleci ci oznaczenie we krwi poziomu przeciwciał IgE. Wynik badania potwierdzający ich wzrost jest potwierdzeniem uczulenia.

Astma musi być leczona bez przerwy, codziennie. Większość preparatów ma postać doustnych inhalatorów lub turbuhalerów. Lek dociera do miejsca, gdzie ma działać czyli oskrzeli i płuc.

- Leki zapobiegawcze

Dzięki nim trzymasz chorobę "w ryzach". Leki zmniejszają nadwrażliwość i stan zapalny blony śluzowej oskrzeli. Musisz przyjmować je systematycznie, nawet, gdy nie masz żadnych dolegliwości i astma nie daje o sobie znać. Leki przeciwzapalne nie działają natychmiast. Zastosowane w przypadku nagłego napadu kaszlu czy duszności nie pomogą. Ich celem jest zapobieganie im. Ale jest to możliwe, gdy są przyjmowane przez długi czas. Z czasem, gdy choroba jest dobrze kontrolowana, lekarz zmniejszy dawki. Skutecznymi lekami przeciwzapalnymi są glikokortykosteroidy, nazywane sterydami. Nie należy się ich obawiać! To nowoczesne wziewne preparaty, aplikowane w bezpiecznych dawkach. Uaktywniają się dopiero w płucach i nie wpływają na cały organizm.

- Leki doraźne

To preparaty, które stosuje się w razie potrzeby, np. gdy nagle zabraknie powietrza. Nie leczą astmy, a jedynie łagodzą objawy. Aplikuje się je za pomocą inhalatora. Rozszerzają oskrzela, powodując ustąpienie duszności. Działają już kilka minut od zażycia. Najważniejsze są tzw. betamimetyki. Powodują, że praca serca przyspiesza, oskrzela rozszerzają się, by jak najwięcej tlenu przedostało się do krwi, a następnie do mięśni. Są to silne leki, mają działania uboczne. Jeżeli nie ma potrzeby, nie wolno ich zażywać.

Załóż dzienniczek, w którym będziesz notować sytuacje, w jakich twoje dolegliwości się nasiliły. W ten sposób możesz je wyeliminować.

- Alergeny

Atak duszności może spowodować kontakt z kurzem, sierścią, zarodnikami pleśni, pyłkami roślin, niektórymi pokarmami. Usuń więc z mieszkania to, co gromadzi kurz, np. dywany, sztuczne kwiaty. Często zmieniaj i wietrz pościel. Gdy jesteś uczulona na grzyby pleśniowe, nie spaceruj, gdy powietrze jest wilgotne. Czytaj etykiety żywności. Bezpieczny z pozoru produkt może zawierać śladowe ilości składników uczulających. Uważaj na intensywne zapachy - drażnią drogi oddechowe.

- Dym tytoniowy

Zaostrza on przebieg choroby i zmniejsza skuteczność przyjmowanych wziewnych sterydów.

- Stres i pośpiech

Mogą wywołać atak duszności i brak tchu. Pomocne są wtedy techniki relaksacyjne. Pomagają zapanować nad emocjami.

- Leki

Duszność mogą wywołać leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe zawierające m.in. kwas acetylosalicylowy, ibuprofen. Kolejna grupa to antybiotyki - zwłaszcza penicylina i jej pochodne.

Przy dobrze leczonej i kontrolowanej chorobie napady astmy zdarzają się rzadko. Mogą wystąpić, gdy np. zapomnisz zażyć leki lub pod wpływem stresu. Atak może nadejść po kontakcie z alergenem lub gdy jesteś narażona na wdychanie drażniących substancji, np. farby w sklepie, dym z ogniska. Zdarza się, że między godziną 2. a 5. nad ranem wybudzi cię ze snu tzw. napadowy kaszel nocny. W tym czasie spada we krwi stężenie adrenaliny - hormonu, który m.in. rozkurcza oskrzela. Na takie sytuacje musisz być przygotowana.

-Szybko zaaplikuj leki

Wspólnie z lekarzem ustal dawki leku rozkurczającego oskrzela potrzebnego w razie ataku duszności. Musisz zainhalować go szybko, gdy tylko pojawią się sygnały - uczucie ciężaru w klatce piersiowej, przyspieszony, oddech, trudności z nabraniem powietrza, kaszel. Zaczekaj spokojnie aż lek zacznie działać, panika tylko nasili objawy. Gdy po 15 min. nie ma poprawy, zażyj kolejną dawkę leku. Jeżeli to nie pomoże, nie czekaj i wezwij pogotowie. Aby łatwiej było oddychać, rozepnij ubranie, usiądź w rozkroku, przedramiona oprzyj na udach. Pochyl się do przodu.

- Co można jeszcze zrobić

Szybko usuń czynnik, który wywołał atak, np. opuść sklep, gdzie jest intensywny zapach detergentów. Trudności w oddychaniu łagodzi wilgotne powietrze: stań przy otwartym oknie, oddychaj płytko, nabierając jak najmniej powietrza. Wdech rób przez nos, a wydech przez usta, układając wargi jak do gwizdania.

Aby w pełni zapanować nad astmą, musisz codziennie obserwować reakcje organizmu na leczenie. Ustal z lekarzem swój plan działania. Obserwuj i zapisuj w dzienniczku reakcje na podawane leki. Dzięki temu podczas kolejnej wizyty łatwiej będzie ocenić nasilenie choroby i ustalić plan leczenia.

- Pomiar PEF

Kup w aptece pikflometr, od 60 zł. To urządzenie, które rejestruje pomiar w chwili osiągnięcia największej wartości przepływu powietrza podczas wydechu. Pomiary musisz robić rano i wieczorem, zawsze o tej samej porze, przed przyjęciem leków, w pozycji stojącej. Bierzesz jak najgłębszy wdech. Na jego "szczycie" musisz na chwilę zatrzymać oddech, a następnie wydmuchać powietrze jak najszybciej potrafisz. Taki pomiar zrób trzykrotnie. Wybierz najlepszy wynik i zapisz. Spadek lub wahania wartości PEF mogą świadczyć o zaostrzeniu choroby. Są też dla ciebie ostrzeżeniem przed zbliżającym się atakiem duszności.

- Test kontroli astmy (ACT)

Poproś lekarza o specjalny kwestionariusz. Dzięki niemu będziesz mogła samodzielnie, ocenić, w jakim stopniu panujesz nad swoją chorobą. Najbardziej popularny jest test pięciu pytań, dostępny np. w internecie na stronie www.astma.edu.pl. Pytania dotyczą przebiegu choroby w ostatnich czterech tygodniach: jej objawów, zużycia leków, wpływu astmy na wykonywanie czynności w pracy, w domu i własnej oceny kontroli choroby. Pytania są punktowane, a suma punktów określa, w jakim stopniu panujesz nad swoją choroba.

- Szkolenia

Sprawdź czy w twojej okolicy znajduje się szkoła dla osób chorych na astmę. Adresy znajdziesz na stronie www.astma-alergia- pochp.pl/szkoly-lista. Zajęcia prowadzą lekarze, pielęgniarki, fizjoterapeuci. Otrzymasz wiele informacji, np. jak prawidłowo korzystać z różnych inhalatorów, pikflometru oraz jak skutecznie regulować oddech ćwiczeniami.

Karolina Olczyk

Świat kobiety 9/2010