Dieta SCD: Dieta Specyficznych Węglowodanów

Przeczytaj fragment książki "Jelito drażliwe. Leczenie dietą. 140 przepisów" Hanny Stolińskiej- Fiedorowicz: Dieta SCD należy do diet eliminacyjnych, która niestety zawiera bardzo ograniczoną listę produktów dozwolonych. Należy pamiętać, że tak restrykcyjne diety eliminacyjne powinny być stosowane tylko w uzasadnionych przypadkach, kiedy schorzenie zostało potwierdzone wizytą u specjalisty i odpowiednimi badaniami. Przeciwwskazaniem do stosowania takich diet jest bezwzględnie: okres ciąży i karmienia piersią, wiek dziecięcy oraz podeszły. Dzieci, osoby starsze oraz kobiety ciężarne i matki karmiące są to grupy ryzyka, u których szczególnie należy dbać o zaspokojenie potrzeb żywieniowych.

Przyjmowanie składników pokarmowych u dzieci z chorobą zapalną jelit na diecie SCD jest takie samo jak u dzieci zdrowych, ale nie oznacza to adekwatności z zalecanym spożyciem. Większość pacjentów z zespołem jelita nadwrażliwego odczuwa korzyści kliniczne z zastosowania diety SCD. Ściśle monitorowana dieta SCD traktowana jest jako skuteczna alternatywa i wspomaganie leczenia konwencjonalnego.

Ideą diety SCD jest spożywanie takich produktów, które nie będą powodowały przerostu flory bakteryjnej a jednocześnie dostarczą takich składników, które pozwolą na zapoczątkowanie procesu regeneracji. Dieta ta polega na wyeliminowaniu każdego rodzaju cukru, za wyjątkiem monosacharydów - glukozy i fruktozy, których trawienie nie sprawia większości osób żadnych problemów. Nie są dozwolone natomiast między innymi węglowodany złożone, sacharoza, laktoza i skrobia. Cukry proste wchłaniane są w początkowym odcinku jelita, zaś złożone wymagają większej ilości enzymów trawiennych. Zdecydowanie dłużej pozostają w przewodzie pokarmowym, są więc pożywką dla bakterii patologicznie kolonizujących jelito grube. Niestrawione węglowodany pozostają w jelitach, a bakterie wykorzystują je do produkcji kwasów i toksyn, które uszkadzają nabłonek. Gdy bakterie namnażają się w jelicie cienkim, blokują enzymy trawiące węglowodany, hamują ich wchłanianie, co skutkuje wytwarzaniem śluzu i powstawaniem biegunek.

Nie należy mylić jednak diety specyficznych węglowodanów (SCD) z dietą Paleo czy protokołem autoimmunologicznym, których stosowanie w sytuacji zespołu jelita nadwrażliwego oraz SIBO nie jest opisane w żadnym badaniu naukowym. Nie należy dążyć również do tego, że dieta SCD będzie dietą niskowęglowodanową. Dieta ta znajduje zastosowanie w zespole jelita nadwrażliwego zarówno w jego postaci biegunkowej jak i zaparciowej, zespole SIBO oraz w innych chorobach zapalnych jelit. Ta dieta eliminacyjna ma na celu jak najbardziej odciążyć układ trawienny poprzez spożywanie przede wszystkim pokarmów dobrze ugotowanych, rozdrobnionych, a nawet zmiksowanych. Dlatego warto zaopatrzyć się w dobrej jakości blender, mikser, parowar, duży garnek i osobne deski do krojenia, aby uniknąć ewentualnego kontaktu zanieczyszczeń, np. glutenem. Taka ścisła dieta najdłużej może być stosowana przez 4-5 dni kiedy biegunki są mocno nasilone, ale w lżejszych przypadkach okres 2-3 dni uważa się za wystarczający. Potem dopiero przechodzi się na właściwą dietę SCD.

Ze względu na bardzo niską wartość energetyczną oraz zawartość witamin nie można stosować jej dłużej, gdyż grozi to dużym osłabieniem organizmu. Z tego też powodu na każdym etapie diety SCD konieczne jest stałe uzupełnianie płynów, najlepiej w postaci wody niegazowanej, naparu imbirowego oraz rosołu. Dieta SCD nie może być traktowana jako dieta redukcyjna, dlatego jeżeli czujemy bardzo duży głód, warto spożywać nawet 5-6 posiłków dziennie. Również silna chęć spożycia czegoś słodkiego, co szybko podniesie stężenie glukozy to częsty objaw pierwszych dni tej diety, ale bardzo ważne jest, aby przetrzymać ten moment. W tym czasie odradzana jest aktywność fizyczna, zalecany natomiast odpoczynek i relaks. Tym bardziej, że podczas pierwszej fazy diety mogą pojawić się nieprzyjemne objawy typu zmęczenie, gorączka, bóle głowy, wysypki, bóle mięśni, zmiany nastroju.

Należy bardzo dokładnie czytać składy produktów, gdyż nawet niewielkie odstępstwa od tej diety mogą zaburzyć jej terapeutyczny efekt. W pierwszej fazie spożywa się jedynie ugotowaną marchewkę, galaretki, rosół, mieloną chudą wołowinę, pierś kurczaka i indyka, świeże ryby, sok winogronowy, natkę pietruszki oraz cebulę i korzeń selera do przygotowania rosołu. Opcjonalnie, jeżeli są tolerowane, w tej fazie mogą występować również jajka. Naturalnie można wspierać się lukrecją, prawoślazem lekarskim, aloesem, kwasami omega-3 oraz L-glutaminą i witaminami A, C, E, D oraz cynkiem. Niektórzy naukowcy polecają również stosowanie probiotyków.

Listę produktów wskazanych w diecie znajdziesz na kolejnej stronie >>

Niestety nie można tych produktów spożywać bezkarnie w dużych ilościach. Dieta SCD należy do diet bardzo skutecznych, ale wciąż problematyczne są w niej salicylany, fenole oraz produkty z listy FODMAP. Poniższa lista powinna być więc traktowana jak dieta docelowa, do której powoli się zmierza w całym procesie leczenia.

Produkty białkowe: anchois, wołowina, świeże ryby, jajka, jagnięcina, kurczak, indyk, owoce morza, cielęcina.

Warzywa: (w pierwszej kolejności tylko gotowane, natomiast surowe dopiero wówczas, gdy wszystkie warzywa po obróbce termicznej będą tolerowane) szparagi, karczochy, kapusta, brokuły, kalafior, seler, bakłażan, cukinia, jarmuż, por, cebula, grzyby, dynia, rabarbar, botwina, szpinak, pomidory, pietruszka nać, brukselka, sałata, kiszonki, oliwki.

Dyskusyjne (różni specjaliści różnie je traktują) pozostają cały czas takie warzywa jak: buraki, rzodkiew, które zaleca się wprowadzać w ostatniej kolejności oraz rośliny strączkowe - w miarę tolerancji i w bardzo małych ilościach.

Owoce: zaleca się wprowadzanie owoców jeżeli toleruje się już wszystkie warzywa, w pierwszej kolejności bez skórki i pestek, najlepiej w postaci purée: jabłka, morele, awokado, banany, borówki, kantalupa, wiśnie, daktyle, figi, grejpfrut, winogrona, kiwi, cytryna, limonka, mango, melon, nektarynka, pomarańcze, papaja, brzoskwinie, gruszki, ananas, śliwki, suszone śliwki, rodzynki, mandarynki, arbuz, jagody, truskawki, maliny, owoce mrożone.

Orzechy, pestki, oleje - wszystkie wprowadzane po dłuższym okresie bez objawów, najszybciej po trzech miesiącach, zminimalizowane przy aktywnej biegunce: migdały, orzechy brazylijskie, kokos, orzechy włoskie, orzechy nerkowca, orzechy laskowe, orzechy makadamia, orzechy pekan, pistacje, sezam, pestki dyni, pestki słonecznika, olej rzepakowy, olej lniany, olej z awokado, olej kukurydziany, ghee (masło klarowane), olej winogronowy, oliwa z oliwek, olej słonecznikowy, olej sezamowy, olej z orzecha włoskiego, masło. Oleje należy stosować w umiarkowanej ilości ze względu na ich małą wartość odżywczą. Dyskusyjne (różni specjaliści różnie je traktują) zostają natomiast orzechy ziemne.

Produkty mleczne: w oryginalnej wersji diety są dozwolone tylko twarde sery, które zawierają śladowe ilości laktozy, natomiast źródła polskie wskazują na konieczność całkowitej eliminacji tej grupy produktów spożywczych z diety (dopuszczalny jest jedynie domowy, nie przemysłowy, jogurt  naturalny).

Przyprawy i zioła: bazylia, cynamon, czosnek, imbir, oregano, papryka, pieprz, rozmaryn, sól, tymianek, liść laurowy, echinacea (jeżówka), gałka muszkatołowa, estragon.

Napoje: woda, napój migdałowy, mleko kokosowe, woda kokosowa, słaba herbata i kawa, zielona herbata, sok winogronowy, sok żurawinowy, sok grejpfrutowy, sok pomarańczowy, mięta, cydr jabłkowy, ocet. Alkohol typu gin, wódka, szkocka i wytrawne wino mogą być wprowadzone po bardzo długim okresie bezobjawowym. Soki owocowe nie powinny być wprowadzane na samym początku i najlepiej po rozcieńczeniu pół na pół z wodą.

Dodatki: soda oczyszczona, galaretka bezsmakowa, słodziki, miód, sacharyna, glicerol, musztarda bez cukru.

Listę produktów przeciwwskazanych w diecie znajdziesz na następnej stronie >>

Warzywa: algi morskie, ziemniaki, warzywa w puszkach, kukurydza, bataty, pasta pomidorowa, ogórek, wszystkie suche nasiona roślin strączkowych.

Owoce i nasiona: siemię lniane, masła z nasion, banany, mus jabłkowy.

Zboża: owies, kukurydza, amarantus, mąka durum, kasza jęczmienna, kasza jaglana, makarony, komosa ryżowa, ryż biały, ryż brązowy, tapioka, kasza gryczana, orkisz, pszenżyto, pszenica.

Produkty mleczne za wyjątkiem twardych serów i domowego jogurtu według literatury zagranicznej są zakazane. Również tofu i inne roślinne zamienniki mleka i jego przetworów.

Mięso: dania typu fast food, np. hot dogi, mięso wędzone, mięso przetworzone.

Napoje: sok jabłkowy, kawa rozpuszczalna, kakao, piwo, melasa, herbaty ziołowe oprócz mięty. Sherry, sake, brandy.

Dodatki: olej sojowy, miso, agar, karagen, celuloza, guma guar, maltodekstryna, guma ksantanowa, mannitol, proszek do pieczenia, drożdże, karob, guma do żucia, ocet balsamiczny, spirulina, białko w proszku, sorbitol, chlorella, nasiona konopi, inulina, aloes, pyłek pszczeli, ketchup, mąka kasztanowa, syrop kukurydziany, syrop glukozowy, syrop fruktozowy, ksylitol, margaryna, melasa, pektyna, stewia. Na wszelkie dodatki należy szczególnie zwrócić uwagę, korzystając z gotowych produktów, dlatego zawsze trzeba czytać dokładnie informację dot. ich składu.

W okresie aktywnych biegunek zakazane są również jajka, surowe warzywa (zwłaszcza krzyżowe w każdej postaci) i owoce. Osoby z przerostem Candidy (rodzaj infekcji grzybiczej) powinny zrezygnować z owoców oraz miodu.

To, jak każda faza diety będzie wyglądać i co będzie zawierać w menu, zależy od konkretnych problemów oraz indywidualnych preferencji, stylu życia oraz występowania alergii i nietolerancji pokarmowych. Oficjalnie również nie istnieją żadne zdefiniowane okresy diety, w czasie których należy ją przestrzegać. Dietę należy rozszerzać powoli, obserwując swój organizm. Każdy chory sam musi ocenić, w jakim tempie i w jaki sposób powinien modyfikować menu. Ważne jest, aby zbyt pochopnie nie wprowadzać wielu produktów. Nowy produkt może być wprowadzany tylko wtedy, kiedy nie występuje ból, aktywna biegunka czy silne zaparcia. Nowe produkty należy wprowadzać pojedynczo, najlepiej w odstępach czterodniowych.

Fragment książki "Jelito drażliwe. Leczenie dietą. 140 przepisów" Hanny Stolińskiej- Fiedorowicz. Wydawnictwo Zwierciadło. Premiera 19 września 2018 r.