Jak uniknąć klątwy faraona?

Trzydziestotrzyletnia pani Barbara zgłosiła się do mojego gabinetu przed wyjazdem do Egiptu, prosząc o poradę, jak postępować w przypadku wystąpienia biegunki. Jej znajoma, która niedawno wróciła z wycieczki do Tunezji, już w pierwszych dniach pobytu miała podobny problem i pacjentka obawiała się, że także może zachorować.

Biegunka podróżnych, nazywana różnie w różnych częściach świata - "klątwą faraona", "zemstą Montezumy" czy "galopem gringo", to przypadłość dotykająca osoby podróżujące do krajów o odmiennej florze bakteryjnej, innym sposobie odżywiania się i złych warunkach sanitarnych (chociaż brak danych, mówi się, że utrudnia życie połowie turystów). Są to najczęściej kraje Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej (Egipt, Tunezja, Algieria), Meksyk, kraje Ameryki Łacińskiej, Azji Południowo-Wschodniej.

Określa się nią zespół objawów żołądkowo-jelitowych związany ze spożyciem zanieczyszczonych mikrobiologicznie pokarmów i napojów. Najczęstszymi czynnikami wywołującym chorobę są bakterie. W większości przypadków Escherichia coli, ale spotyka się także zakażenia bakteriami Salmonella, Shigella, Campylobacter jejuni. Dużo rzadsze są zakażenia wirusowe (5-10 proc. przypadków) i pasożytnicze (5 proc.), zwykle pierwotniakowe.

Najczęstszym źródłem owych drobnoustrojów są surowe warzywa i owoce, źle przyrządzone, niedogotowane potrawy mięsne, zepsute desery mleczne i surowe jajka. A także spożycie wody lub napojów z niewiadomego źródła. Ryzyko zachorowania zwiększa opłakany stan sanitarny miejsc wydawania posiłków i... pozostawiająca wiele do życzenia czystość naszych rąk. Nie zawsze jednak biegunka wiąże się infekcją. Niekiedy bywa ona spowodowana zwykłym błędem dietetycznym polegającym na zbyt szybkim wprowadzeniu do jadłospisu potraw regionalnych, do których nie jest przyzwyczajony europejski żołądek. Choroba może wystąpić w trakcie pobytu za granicą, zmuszając do zmiany turystycznych planów, jak i kilka dni po powrocie z wycieczki.

Biegunka podróżnych pojawia się nagle i miewa przeważnie ostry przebieg. Początkowo wypróżnień może być nawet kilkanaście dziennie. Są one wodniste, niekiedy z domieszką śluzu i krwi. Towarzyszą im wzdęcia i ból brzucha, niekiedy gorączka, nudności i wymioty. Ponieważ stan ten może trwać nawet kilkanaście dni i całkowicie popsuć wyjazd, dlatego przed biegunką warto się zabezpieczyć. Jeśli stolce nie zawierają krwi, chorobie nie towarzyszy wysoka gorączka ani inne niepokojące objawy, konsultacja lekarska nie jest konieczna. Można wtedy udać się do miejscowej apteki i poprosić o odpowiednie środki.

W regionach turystycznych aptekarze są dobrze zorientowani i wiedzą, co należy podać. Nie trzeba znać języka, wystarczy pokazać na brzuch, a szybko zorientują się, o co chodzi. Lepiej jednak przed wyjazdem o lekarstwa poprosić swojego lekarza. Zaproponuje on preparaty hamujące perystaltykę jelitową (np. Loperamid, Stoperan) i odpowiedni antybiotyk. Na wakacyjne dalekie wyprawy najczęściej przepisywane są: nifuroksazyd, cyprofloksacyna, ryfaksymina, azytromycyna. Połączenie takich dwóch preparatów pozwala w krótkim czasie opanować problem.

Aby nie dopuścić do odwodnienia organizmu, wypijać należy odpowiednią ilość płynów, najlepiej zawierających elektrolity (nadmiar czystej wody może nadmiernie rozcieńczyć elektrolity we krwi i prowadzić do objawów ich niedoboru). W aptekach dostępne są bez recepty rozpuszczalne w wodzie preparaty elektrolitowe w saszetkach (Orsalit, Sanolit) - warto zaopatrzyć się w nie przed wyjazdem z kraju. Jeśli natomiast choroba przedłuża się, jej przebieg jest od początku bardzo ostry, występuje powyżej 10 luźnych stolców podbarwionych krwią dziennie, towarzyszy jej wysoka gorączka i odwodnienie wymagające podania kroplówki w warunkach szpitalnych, należy jak najszybciej skonsultować się z lekarzem.

Konieczne może być wówczas wykonanie badań (kału, krwi) w kierunku ewentualnych, groźniejszych przyczyn zachorowania - zakażenia amebą lub Plasmodium wywołującym malarię, bakteriami przecinkowca cholery. Stwierdzenie tych patogenów wymaga zastosowania specjalistycznego leczenia. Konsultacja lekarska może okazać się również konieczna w przypadku małych dzieci, kobiet w ciąży, osób w podeszłym wieku i chorych przewlekle, np. z cukrzycą czy chorobami układu pokarmowego (aby uniknąć ich zaostrzenia).

Zrezygnuj z posiłków wydawanych w jadłodajniach ulicznych czy na straganach.

Unikaj pożywienia nie poddanego dostatecznej obróbce termicznej - niedogotowanego mięsa i owoców morza, jajek, mleka i nabiału, surowych warzyw i owoców.

Warzywa i owoce myj, wycieraj i obieraj przed spożyciem.

Wybieraj napoje świeżo przegotowane lub sprzedawane w fabrycznie zamkniętych naczyniach. Nie schładzaj ich kostkami lodu i nie pij wody wodociągowej.

Posiłki staraj się urozmaicać stopniowo.

Jak najczęściej myj ręce - koniecznie przed każdym posiłkiem!