Jedzenie jak lekarstwo

Medycyna ludowa od niepamiętnych czasów hołdowała przekonaniu, że jedzenie może być traktowane jak lekarstwo. Nie bez kozery zalecano jedzenie cebuli w czasie przeziębień, buraków na anemię czy jagód na niestrawność.

Lekarze potwierdzają, że dieta aż w 70 proc. wpływa na nasze zdrowie. Ba, w dobie gdy można poznać swoje genetycznie uwarunkowane predyspozycje do określonych chorób okazuje się, że możemy im zapobiec właśnie dzięki dobrze dobranej diecie! Nic więc dziwnego, że w sklepach coraz częściej pojawia się tzw. zdrowa żywność lub produkty prozdrowotne. Co to jest i czy rzeczywiście może nam pomóc?

• Żywność funkcjonalna przyszła do nas z Japonii. 30 lat temu stworzono tam pierwszy prozdrowotny produkt żywieniowy. Był to hipoalergiczny ryż.
• Za żywność funkcjonalną uznaje się takie jedzenie, które poza wartościami odżywczymi ma korzystny wpływ na zdrowie, zapobiega niektórym chorobom lub wspomaga ich leczenie. Przy czym jego działanie musi być udokumentowane. Oznacza to, że do żywności funkcjonalnej możemy zaliczyć zarówno jogurty probiotyczne, jajka wzbogacone w kwasy omega-3, jak i produkty specjalnie tworzone dla niemowląt lub przeznaczone dla osób chorych, np. diabetyków.
• Jedzenie o prozdrowotnych właściwościach powinno być wytworzone z naturalnych składników. To nie wszystko. Jego smak, zapach czy wygląd nie powinny odbiegać od normalnych produktów tego typu. By zyskać miano żywności funkcjonalnej, produkt musi być przeznaczony do spożycia jako część codziennego menu. Zgodnie z przepisami Unii Europejskiej za żywność funkcjonalną można też uznać takie produkty, które mają obniżoną wartość energetyczną.

• Na pewno przeglądając sklepowe półki znalazłaś wzbogacony sok czy mąkę. Jednak wbrew pozorom te produkty nie należą do żywności funkcjonalnej. Dlaczego? Bo bowiem dodano do nich witaminy, które zostały zniszczone w czasie ich wytwarzania.
• I tak mleko wzbogaca się o witaminy A i D, których ubywa w czasie odtłuszczania. Całą gamę witamin dodaje się do soków, które przeszły pasteryzację. Natomiast mąkę suplementuje się witaminami z grupy B i kwasem foliowym, które utracono w procesie obróbki ziarna. Tak więc zasadniczo chodzi tu o wyrównanie strat tak, by produkt miał pożądane wartości odżywcze.

• Coraz więcej produktów spożywczych reklamowanych jest jako żywność funkcjonalna. Jednak zaledwie 7 proc. z nich zasługuje na to miano. Dzieje się tak dlatego, że w Polsce wciąż brakuje odpowiednich przepisów ustalających precyzyjnie zasady oznakowania żywności funkcjonalnej oraz wymaganej zawartości bioczynników w produkcie.
• Jak w takim razie znaleźć prawdziwą żywność funkcjonalną na sklepowej półce? Musisz uważnie czytać informacje zamieszczone przez producentów. Znajdziesz tam informacje o tym, ile bioaktywnych substancji znajduje się w produkcie w stosunku do wskazanego dziennego spożycia GDA (skrót od angielskiego terminu Guideline Daily Amounts). Na etykiecie powinny się znaleźć również informacje dla kogo żywność jest przeznaczona, jakie są lecznicze efekty jej działania (np. zapobiega osteoporozie, wzmacnia odporność) oraz jak często należy ją spożywać. Największym zaufaniem obdarzaj te produkty, które mogą pochwalić się certyfikatami potwierdzającymi ich leczniczą moc.

Najczęściej na żywność funkcjonalną wybiera się produkty, które są w naszym codziennym jadłospisie. Do nich dodaje się jedną lub kilka współdziałających substancji bioaktywnych. By osiągnąć efekt leczniczy, bioaktywne składniki powinny być dostarczone do organizmu regularnie przez dłuższy czas.

Witaminy - A, B1, B2, B6, B12, C, D, E oraz wapń, magnez, żelazo, niacyna, kwas pantotenowy, kwas foliowy i biotyna są najczęściej dodawane do produktów dla niemowląt oraz soków owocowych i warzywnych. Znajdziesz je m.in. w kaszkach dla niemowląt Bobo Vita, Nestle, Hipp Kaszka ryżowa - BIO oraz w sokach Łabuś i Multiwitamina sok 100% Hortexu.

Sterole to substancje, które znaleźć można w nasionach, olejach oraz owocach i warzywach. Jak udowodnili uczeni, mogą one zapobiegać miażdżycy i chorobie niedokrwiennej serca. Pod warunkiem, że dostarczymy organizmowi 2-3 g steroli dziennie. Zwykle jednak ich ilość w codzienniej diecie jest zbyt mała. By uzyskać efekt leczniczy, sterole dodaje się do margaryn (Benecol, Flora pro-activ) oraz mleka (Danacol). Wprowadź je do menu, jeśli ukończyłaś 40 rok życia. Powinny je też spożywać osoby cierpiące na nadwagę lub otyłość oraz mające podwyższony poziom cholesterolu.

Kwasy omega-3 są niezbędne dla naszego zdrowia, jednak nasz organizm nie potrafi ich sam wytworzyć. Z tego powodu musimy dostarczać je wraz z pożywieniem. Kwasy omega-3 wspomagają pracę układu krążenia (chronią serce, obniżają poziom trójglicerydów oraz złego cholesterolu, zapobiegają powstawaniu zakrzepów i zatorów). Usprawniają pracę mózgu oraz systemu nerwowego. Dbają o nasz wzrok (zapobiegają zwyrodnieniu plamki żółtej). Najczęściej kwasy omega-3 dodawane są do margaryn, olejów oraz jaj. Produkty te zalecane są kobietom w ciąży i ludziom wykonującym intensywny wysiłek myślowy. Wskazane są też dla sercowców. 3-4 jajka na tydzień dostarczają taką dawkę kwasów omega- 3, jaka jest zalecana by zmniejszyć ryzyko chorób serca.

Probiotyki to produkty, które zawierają żywe kultury bakterii probiotycznych. Drobnoustroje te wspomagają naszą odporność, regulują procesy trawienia oraz pomagają w przyswajaniu witamin K i z grupy B. Dodatkowo trzymają w szachu szkodliwe mikroby bytujące w naszym układzie pokarmowym. Te dobroczynne bakterie znaleźć można w jogurtach (Activia, Benefit, Calpro), napojach mlecznych (Bactiv, Jogobella) oraz fermentowanym mleku (Danacol). Produkty zaliczamy do żywności funkcjonalnej, jeśli oznaczone są napisem "produkt probiotyczny" lub "bio-", a na etykiecie podano, jakie szczepy bakterii zawiera. Liczba bakterii musi wynosić przynajmniej 1 mln/g produktu. Można też kupić probiotyczną czekoladę (Attune).

Prebiotyki - to składniki pokarmowe, które nie podlegają trawieniu a ich korzystny wpływ polega na stymulowaniu wzrostu i aktywności probiotyków. Regulują one procesy trawienia (zapobiegają zaparciom), a także zwiększają wchłanianie składników mineralnych, przede wszystkim wapnia i magnezu. Znajdziesz je w jogurtach (Benefit), deserkach (Humana) oraz mleku dla niemowląt.

Rozpuszczalny błonnik sprzyja obniżeniu poziomu cholesterolu (zarówno całkowitego jak i jego frakcji LDL). Produkty zawierające błonnik rozpuszczalny wiążą cholesterol w jelitach, dzięki czemu nie wzrasta jego stężenie we krwi. To zaś zapobiega miażdżycy. Do produktów funkcjonalnych zaliczane są soki, które zawierają ok. 30 g błonnika rozpuszczalnego (sok aloesowy z błonnikiem Optivita, jednodniowy sok marchwiowy lub sok jabłkowy).

Nierozpuszczalny błonnik zapewnia uczucie sytości na długo, oczyszcza również organizm z toksyn i usprawnia perystaltykę jelit. Jeśli pragniesz skutecznie się odchudzić, prowadzisz mało aktywny tryb życia, masz podwyższony cholesterol lub cierpisz na chroniczne zaparcia - koniecznie sięgnij po żywność funkcjonalną zawierającą błonnik. Wybieraj pieczywo pełnoziarniste, batoniki Crunchy oraz muesli z dodatkiem otrąb i śliwek.

Świat i Ludzie 17/2012