Nadmiar trójglicerydów – dlaczego jest taki groźny

Gdy uwielbiamy tłuste przekąski i smarujemy chleb grubą warstwą masła, wątroba może nie być w stanie nadążyć z ich przetwarzaniem. Sytuację pogarsza nadmiar cukru w diecie (jest on w organizmie przetwarzany na tłuszcz). Nadmiar odkłada się w wątrobie w postaci trójglicerydów.

O tym, że stężenie tych związków w organizmie przekracza dopuszczalną normę, dowiesz się podczas kontrolnego badania lipidów. Górna granica ich poziomu we krwi wynosi 150 mg/dl (poniżej 1,7 mmol/l). Normy TG różnią się w zależności  od płci i wynoszą dla kobiet: 35-135 mg/dl (0,40-1,54 mmol/l), dla mężczyzn: 40-160 mg/dl (0,45-1,82 mmol/l). Przekroczenie górnej granicy normy uznaje się za chorobę - hipertriglicerydemię.

Nadmiar triglicerydów  we krwi, oprócz stłuszczenia wątroby, przyczynia się do: miażdżycy naczyń krwionośnych - szczególnie zagrożone są osoby, u których nadwyżka triglicerydów towarzyszy wysokiemu stężeniu "złego" cholesterolu LDL i niedoborom "dobrego" cholesterolu HDL. W tętnicach osadzają się wówczas złogi, tzw. blaszki miażdżycowe, powodujące ich zwężenie, czego skutki mogą być katastrofalne (zawał serca, udar mózgu, niedokrwienie kończyn dolnych);  insulinooporności - nadmiar TG pogarsza wrażliwość tkanek na działanie insuliny produkowanej przez komórki beta trzustki, czego skutkiem jest wysokie stężenie cukru we krwi i rozwój cukrzycy;  zapalenia trzustki - szczególnie przy wysokich stężeniach triglicerydów we krwi.

Poziom trójglicerydów  we krwi rośnie, kiedy: spożywasz zbyt duże ilości tłuszczu, głównie tłuszczów nasyconych pochodzących z mięsa i tłustych wędlin oraz z nabiału i niektórych olejów roślinnych, masz zaburzenia metabolizmu tłuszczu, choć stosujesz prawidłową dietę (występują rodzinnie), w twojej diecie jest zbyt dużo cukru, nie tylko w zwykłej postaci, ale też pokarmów podnoszących poziom glukozy we krwi, masz otyłość brzuszną, chorujesz na niedoczynność tarczycy, masz zaburzenia hormonalne, jesteś diabetykiem, cierpisz na choroby nerek, masz dnę moczanową, stosujesz leki hormonalne, np. doustną hormonalną terapię zastępczą czy leki blokujące wytwarzanie estrogenów, podawane w hormonozależnym raku piersi, przyjmujesz leki na nadciśnienie, beta-adrenolityki starej generacji i tiazydy, stosujesz leki moczopędne, np. furosemid, kortykosteroidy, retinoidy.

Przyczyną wysokiego  stężenia TG we krwi bywa  rodzinna podatność (u osób spokrewnionych wystąpiły: choroba wieńcowa, zawał serca, udar). Ryzyko zwiększa nadużywanie alkoholu i palenie papierosów.

Przy łagodnym podwyższeniu stężenia trójglicerydów (do 200 mg/dl) masz dużą szansę obniżyć je bez środków farmakologicznych. Lekarz zaleci ci: zmniejszenie masy ciała - dietę niskotłuszczową i niskocukrową, zaniechanie spożywania alkoholu, niepalenie papierosów, od  3,5 do 7 godzin ruchu tygodniowo; zażywanie suplementów z fitosterolami, błonnikiem pokarmowym, soją, polikozanolami z trzciny cukrowej i berberyny, z czerwonym sfermentowanym ryżem, z wielonienasyconymi kwasami tłuszczowymi z grupy omega-3. Terapia musi być połączona z restrykcyjną dietą, możesz wtedy uzyskać spadek poziomu TG o ok. 20 proc.  

Jeśli jesteś dziedzicznie obciążona wysokimi stężeniami triglicerydów lub twoja hipertriglicerydemia przekracza 200 mg/dl, konieczne będą leki na receptę: statyny - są to leki pierwszego wyboru w leczeniu hipertriglicerydemii, zmniejszają syntezę cholesterolu w wątrobie, powodując zmniejszenie stężenia TG o 10-20 proc.  w stosunku do wartości wyjściowych. Przy ich wyborze  lekarz musi wziąć pod uwagę inne twoje schorzenia (np. niewydolność nerek, cukrzycę, podwyższone transaminazy wątrobowe); fibraty - lekarz przepisze je, jeśli pomimo prawidłowych wartości cholesterolu LDL, nadal będziesz miała podwyższone stężenie TG - powyżej  2,3 mmol/l (200 mg/dl).  Stosowanie fibratów może zmniejszyć stężenie TG nawet o 50 proc. Leki są dość dobrze tolerowane (mogą wywoływać łagodne działania niepożądane - zaburzenia żołądkowo-jelitowe u <5 proc. pacjentów, wysypkę u 2 proc.). U osób z dużymi stężeniami TG, tj. ≥5,6 mmol/l (500 mg/dl) i obciążonych genetycznie,  fibraty powinny być lekami pierwszego wyboru.

Jak radykalnie zmniejszyć stężenie dostarczanych  organizmowi triglicerydów?

Unikaj pokarmów obfitujących w tłuszcze nasycone. Zamiast masła jedz miękkie margaryny mające w składzie sterole roślinne i stanole. Ogranicz spożycie serów i pełnotłustego mleka. Śmietanę zastąp jogurtem naturalnym, a zamiast mięsa wieprzowego jedz chudy drób, wędliny drobiowe i niezbyt tłuste ryby. Niezalecane są kiełbasy, salami, bekon, żeberka, hot dogi, podroby.

Zrezygnuj z żywności  z olejem palmowym (tanie margaryny, gotowe wyroby cukiernicze) i kokosowym.  Unikaj produktów z syropem glukozowo-fruktozowym (zawsze czytaj etykiety).

Węglowodany proste (w bułkach i białym chlebie, pierogach, ciastach i innych wyrobach z białej mąki) zastąp tymi złożonymi (ciemne makarony, ryż brązowy i dziki, pieczywo z mąki pełnoziarnistej oraz kasze).

Jedz 3 orzechy włoskie dziennie. Obfitują w kwasy omega-3 - bardzo ważne w zapobieganiu miażdżycy naczyń krwionośnych. Podobnie działają olej z wiesiołka i lniany.