Odetchnij pełną piersią - czyli jak żyć z astmą

Pierwsze wzmianki o astmie pochodzą ze starożytności. Postęp cywilizacyjny (zanieczyszczone środowisko, niezdrowy tryb życia, nadużywanie antybiotyków) sprawiły, że w II połowie XX wieku liczba chorych znacząco wzrosła. Astma to przewlekła choroba zapalna dróg oddechowych.

Przebiega ze zmiennym nasileniem. U chorych cały czas, nawet gdy nie mają objawów astmy, utrzymuje się stan zapalny oskrzeli. To sprawia, że są one nadwrażliwe na bodźce (tzw. nadreaktywność oskrzeli). Jeśli dzięki leczeniu udaje się kontrolować astmę - stan zapalny jest mało nasilony. Jednak w okresie zaostrzenia choroby znacznie się wzmaga i często konieczne są dodatkowe leki (np. glikokortykosteroidy doustne).

Astmy nie da się wyleczyć, ale tylko u 10 proc. chorych ma ona postać ciężką. Pozostałym nie utrudnia codziennego funkcjonowania. Kontrolę choroby udaje się uzyskać głównie za sprawą stosowania wziewnych glikokortykosteroidów (odpowiedników hormonów kory nadnerczy). Aplikuje się je do dróg oddechowych, w dawkach mniejszych niż doustne, więc są pozbawione skutków ubocznych.

Warunkiem skuteczności terapii wziewnymi glikokortykosteroidami jest ich systematyczne stosowanie, nawet gdy nie ma objawów choroby, takich jak: kaszel, nadprodukcja wydzieliny, świsty w drogach oddechowych, ucisk w klatce piersiowej, płytszy i przyspieszony oddech, duszności, zaburzenia snu.

Leki wziewne pomagają nie tylko doraźnie, lecz także długofalowo - hamują niekorzystne zmiany w oskrzelach (ich tzw. remodeling), które są skutkiem toczącego się wiele lat procesu zapalnego.

Podłoże astmy może być alergiczne (alergeny to m.in. pyłki roślin, pleśnie, kurz, sierść, łupież zwierząt) lub niealergiczne (m.in. częste infekcje dróg oddechowych). Zaleca się unikanie kontaktu z alergenem (np. usunięcie z mieszkania dywanów i tapicerek, bo w nich gromadzą się roztocza).

Ataki astmy zdarzają się zwykle w nocy lub nad ranem, a także po skończeniu aktywności fizycznej (powysiłkowy skurcz oskrzeli). Nie należy jednak unikać ruchu, bo on korzystnie wpływa na przebieg choroby. Lekarz często zaleca przed wysiłkiem zaaplikowanie leków rozszerzających oskrzela.

Chorym na astmę zaleca się także hydroterapię: kąpiele kończyn w wodzie o temp. 40°C czy poranne i wieczorne obmywanie ciała chłodną wodą, a następnie energiczne wycieranie się szorstkim, lnianym ręcznikiem. Warto mieć w domu tzw. pikflometr - przyrząd do pomiaru przepływu powietrza, przydatny w kontrolowaniu astmy, pozwalający ocenić obiektywnie stan chorego.

Sposób oddychania może nasilić lub wywołać atak astmy, dlatego ważne, by nauczyć się prawidłowo oddychać. Terapia oddechowa jest częścią leczenia astmy, obejmuje naukę efektywnego kaszlu, ćwiczenia związane z fazą wydechu (dmuchanie do naczynia z wodą), oklepywanie klatki piersiowej.

Metoda Buteyki polega m.in. na świadomym redukowaniu liczby oddechów, wyczekaniu, aż poczuje się głód powietrza (to wydłuża czas wstrzymania oddechu), oddychaniu przez nos. Lekcje śpiewu uczą kontroli oddechu (bierze się wtedy zarówno szybkie, głębokie wdechy, jak również przedłużone wydechy).

Szwedzcy naukowcy odkryli, że ryzyko rozwoju astmy jest większe u dzieci kobiet, które w ostatnim trymestrze ciąży były narażone na działanie wysokich stężeń pyłków roślinnych. U dzieci osób cierpiących na depresję ryzyko astmy jest o 68 proc. wyższe, a u dzieci rodziców mających zaburzenia lękowe - o 46 proc.

Nadwaga zwiększa ryzyko astmy o 50 proc. Naukowcy sądzą, że redukcja masy ciała mogłaby zmniejszyć liczbę zachorowań na astmę, a także pomogłaby w jej kontroli i leczeniu. Nadwaga oznacza dodatkowe obciążenie dla układu oddechowego, a nadmiar tkanki tłuszczowej wpływa na wzrost produkcji cytokin prozapalnych.

Sposób odżywania się ma wpływ na przebieg astmy, dlatego warto przestrzegać kilku zasad. D Wskazana jest dieta przeciwzapalna, czyli:

- tłuste ryby: tuńczyk, makrela, łosoś - zawierają kwasy omega-3 hamujące działanie leukotrienów, które wywołują stan zapalny i skurcz oskrzeli,
- warzywa i owoce - bioflawonoidy działają przeciwalergicznie i przeciwzapalnie,
- kurkuma - hamuje stany zapalne (łyżeczkę przyprawy rozpuszczamy w szklance ciepłego mleka - taki napój wypijamy trzy razy dziennie).

Kawa podczas ataku astmy - gdy ktoś nie ma inhalatora, powinien wypić kawę - kofeina zawiera ksantyny, które rozszerzają oskrzela.