Wyczytane z jamy ustnej

Zdrowa jama ustna jest dowodem nie tylko właściwej higieny, wskazuje też na ogólnie dobrą kondycję. Natomiast zmiany, jakie pojawiają się na śluzówce, języku i dziąsłach, bywają objawem schorzeń, czasem bardzo groźnych. Niektóre dolegliwości jamy ustnej wyprzedzają nawet o kilka lat pierwsze odczuwalne oznaki rozwijającej się choroby.

Suchość w jamie ustnej, uczucie pieczenia i pogorszenie smaku bywają pierwszymi sygnałami cukrzycy. Choroba latami po cichu niszczy ciało. Diagnozowana jest zazwyczaj późno, gdy doszło do nieodwracalnych zmian w wielu narządach. Tymczasem okazuje się, że na zbyt wysoki poziom cukru we krwi jako pierwsze reaguje... przyzębie.

Dzieje się tak, bo cukrzycy towarzyszy mniejsze wydzielanie śliny i niewystarczające nawilżenie śluzówek. Z czasem, na skutek niedoboru insuliny, w organizmie zaczynają gromadzić się ciała ketonowe - ich acetonową woń czuć w oddechu. Nadmiar cukru we krwi wywołuje zmiany w tkance dziąseł, stany zapalne, ropnie. Chorzy mają też o wiele większą skłonność do nawracających infekcji grzybiczych. Mogą one zająć kąciki warg, wywołać objaw tzw. geograficznego języka. Pojawiają się wówczas na nim plamy o ciemnym i jasnym zabarwieniu (te ostatnie pozbawione są brodawek nitkowatych), które do złudzenia przypominają "mapę".

U osób z grzybicą, które noszą protezy zębowe, śluzówka ust często puchnie, czerwienieje, staje się nadmiernie tkliwa. Skutkiem jest wyjątkowo długie gojenie jej uszkodzeń. Nawet najmniejszych - jak ranki po przygryzieniu wewnętrznej strony policzka czy zadrapanie dziąsła szczoteczką do zębów.

Zbielała śluzówka jamy ustnej to typowe objawy "kobiecej" anemii z niedoboru żelaza, tj. spowodowanej obfitymi miesiączkami. Jej objawy najbardziej widoczne są na podniebieniu twardym i spodniej (brzusznej) części czubka języka. Taka śluzówka może stopniowo zanikać, a język stawać się gładki - z powodu degeneracji brodawek. Nasila się skłonność do powstawania zajadów w kącikach ust.

Brak brodawek i czerwony błyszczący (niczym polakierowany) język wskazywać może na anemię Addisona- Biermera (megaloblastyczną), która jest skutkiem braku witaminy B12 i kwasu foliowego w organizmie. Tym chorym dokucza także pieczenie brzegów i końca języka, osłabienie wrażeń smakowych.

Schorzenie wywołuje m.in. dieta zbyt uboga w te składniki lub zaburzenia wchłaniania w jelitach. Zmiany w jamie ustnej mogą też znacznie wyprzedzać w czasie neutropenię, tj. obniżenie liczby neutrofili (typ białych krwinek) i dramatyczny spadek odporności. Objawy: stan zapalny i owrzodzenia dziąseł, suchość i obrzęk śluzówki. Szybkiej diagnozy wymagają osoby cierpiące z powodu drobnych wybroczyn i krwawych podbiegnięć na dziąsłach, które są przerośnięte, czerwone lub bladoróżowe z fioletowym odcieniem. Taki stan może wskazywać na ostrą białaczkę. Towarzyszy jej przykry zapach z ust.

Kłopoty trawienne mogą odbić się na stanie zębów. Utracie szkliwa sprzyjają choroby wiążące się z refluksem, tj. z cofaniem się treści pokarmowej - zawierającej kwas solny - z żołądka do przełyku lub z przełyku do gardła. Zarówno refluks, jak i nadkwaśność soku żołądkowego podnoszą pH w ustach: na podrażnionej śluzówce dziąseł, warg i od wewnętrznej strony policzków chętnie tworzą się wtedy afty - nadżerki pokryte białym nalotem - o kształcie owalnym, z wyraźną czerwoną obwódką. Towarzyszy im obrzęk, ból i przykry zapach.

Zmiany ograniczone do samego języka, takie jak zanik brodawek, sygnalizują jelito nadwrażliwe lub zespoły złego wchłaniania. Schorzenia te prowadzą do niedoborów witaminowych wywołujących także dokuczliwe szczypanie i pieczenie języka.

Niepokojącym objawem bywa uogólnione zapalenie przyzębia z owalnymi owrzodzeniami o śred. 1-2 cm. Może już kilka lat wcześniej zapowiadać przewlekłą, zapalną chorobę jelit (Crohna).

Każda zmiana w obrębie śluzówki mająca wygląd silnego zrogowacenia, zaniku i owrzodzenia trwającego - mimo usunięcia czynników drażniących - dłużej niż 2 tygodnie, powinna zostać poddana biopsji i skłonić pacjenta do analizy krwi. Może być bowiem punktem wyjścia do rozwoju nowotworu. Biopsję powinno się też wykonać w przypadku bolesnego zębodołu, niegojącego się w ciągu 4 tygodni.

Jama ustna bywa nierzadko miejscem przerzutów nowotworów z innych okolic ciała. Najczęściej pojawiają się one w żuchwie - od zęba przedtrzonowego do tzw. kąta żuchwy, a ich objawami bywa rozdęcie kości i rozchwianie zębów, mrowienie, drętwienie, uczucie gorąca i zimna w okolicy brody, warg. Przerzuty do tkanek miękkich mogą przypominać ropień przyzębny. Dlatego badanie stomatologiczne powinno obejmować dokładną diagnostykę całej jamy ustnej. Co jednak oznacza, że nie zawsze pacjent odwiedzający jego gabinet może liczyć na jego skuteczną pomoc. Konieczna może bowiem okazać się terapia ogólnomedyczna.