"Zmieni się wygląd Wawelu, jaki znamy". Remont wieży Zegarowej przyniósł niespodziankę

- Zmieni się wygląd Wawelu, jaki znamy - poinformowali w mediach społecznościowych przedstawiciele Społecznego Komitetu Zabytków Krakowa. Konserwatorzy w trakcie prac przy katedralnej wieży Zegarowej dokonali interesującego odkrycia. Na najwyższej wieży Wawelu eksperci natrafili na ślady ozłoceń wokół otworów ("okien") jej hełmu.

- Władze konserwatorskie po analizie zebranego materiału nakazały przywrócić późnobarokową aranżację zwieńczenia "krakowskiego Big Bena", której istotnym elementem było podkreślenie wysmakowanej architektury hełmu pasami pozłoconej blachy - podaje SKOZK.

W takim przypadku konserwatorom przyświeca zasada oddania "prawy o zabytku". Jak czytamy w komunikacie, widok katedry ulegnie dość istotnej zmianie.

- W miarę jednolicie spatynowane ("zielone") poszycie zwieńczenia hełmu wzbogaci się o złocone akcenty. Historycy sztuki podkreślają, że wzniesione w drugiej dekadzie XVIII wieku zwieńczenie Wieży Zegarowej katedry koronacyjnej polskich królów jest arcydziełem sztuki budowlanej nie mającym wówczas na ziemiach polskich odpowiedników. Jej fundatorem był biskup krakowski Kazimierz Łubieński (zm. 1719), a zaprojektował je najprawdopodobniej Kacper Bażanka, wzorując się na niezrealizowanych projektach dzwonnic dla bazyliki św. Piotra na Watykanie - informują przedstawiciele SKOZK.

Zobacz też: Ujrzały światło dzienne po 250 latach. Co dalej z cennym odkryciem w krakowskim kościele?

Remont hełmu wieży Zegarowej rozpoczął się jesienią 2022 roku. Do tej pory zabezpieczona została drewniana konstrukcja nośna, oczyszczono oryginalne, XVIII-wieczne blaszane poszycie. Zdemontowano i przeniesiono do pracowni konserwatorskiej blaszane ornamenty.

- W najbliższym czasie zacznie się uczytelnianie i przywracanie złoceń oraz - w bardzo ograniczonym zakresie - uzupełnianie oryginalnych blach poszycia. Niezbędna będzie również korekta atrybutów figur czterech świętych stojących w narożnikach wieży, które są niezgodne z obowiązującym na początku XVIII wieku (i współcześnie również) kanonem ikonograficznym przedstawiania poszczególnych świętych (np. do ręki św. Wojciecha powróci wiosło). Konserwatorzy podejrzewają, że niezgodność ta to wynik pewnej dezynwoltury ich poprzedników remontujących hełm przed kilkudziesięciu laty - informuje SKOZK.

Remont wieży Zegarowej powinien zakończyć się jeszcze w tym roku. Koszt całego przedsięwzięcia jest szacowany na 7,5 mln zł, z czego dotacja SKOZK to 5,85 mln zł. Ostatnie poważne prace konserwatorskie wieży miały miejsce na przełomie XIX i XX wieku.

Borysław Czarakcziew, przewodniczący SKOZK w trakcie wręczenia promesy na konserwację wieży Zegarowej w lutym 2023 roku określił ją mianem "krakowskiego Big Bena".

- Jak idziemy Plantami, czy czasem daleko w Rynku, możemy słyszeć jego bicie. To jest bicie naszej polskiej duszy, która gdzieś w nas wszystkich pozostaje - powiedział architekt.

Z kolei Andrzej Betlej, dyrektor Zamku Królewskiego na Wawelu, podkreślał, że remont wieży Zegarowej to "przedsięwzięcie bez precedensu".

- Skala i zakres prac, które są planowane przez parafię archikatedralną nie ma sobie równych i myślę, że będziemy świadkami nie tylko wspaniałej konserwacji, ale także bardzo ważnych odkryć naukowych - podkreślał wówczas dyrektor Zamku Królewskiego na Wawelu.

Zobacz też: Tajemnicze miejsce w polskich górach. Przysypane ziemią. Poznamy prawdę?

Wieża Zegarowa nazywana Salamonową, jest jedną z trzech wież wawelskiej katedry i najwyższą budowlą na wzgórzu wawelskim. Jej budowa rozpoczęła się w drugiej połowie XIV wieku z fundacji Kazimierza Wielkiego. Budowa została przerwana na wysokości ok. 16 metrów - prace wznowiono dopiero po 150 latach. Stało się to dzięki staraniom kanonika Kapituły Krakowskiej, Jana Salomonowicza.

Prace dobiegły końca w 1522 roku, a kolejnego podwyższenia o jedną kondygnację dokonano w 1677 roku. Wieża zyskała wówczas hełm zdobiony dwunastoma złotymi łabędziami, które nawiązywały do herbu rodowego biskupa Andrzeja Trzebickiego (to dzięki pozostawionym przez niego funduszom możliwe było wspomniane przedsięwzięcie). Hełm uległ zniszczeniu w nocy z 15 na 16 grudnia 1703 roku w wyniku huraganu, który przeszedł przez Kraków. Obecnie wieżę zdobi barokowy hełm, zaprojektowany najprawdopodobniej przez Kacpra Błażankę.

Pierwszy zegar został zamontowany na wieży w 1521 roku (na tarczy były zaznaczone 24 godziny, a doba rozpoczynała się wieczorem). W 1602 roku zegar wymieniono na dwunastogodzinny z dobą rozpoczynającą się o północy. Mechanizm, który pracuje do dziś, został zamontowany w 1899 roku. Jest wyposażony w obciążniki ważące po 120 kilogramów (są zawieszone na linach wewnątrz wieży). Napęd jest nakręcany ręcznie przy pomocy korby, co dwa dni.

Zobacz też: Trzy godziny od granicy z Polską i takie widoki. Region w Czechach idealny na weekend

***

Źródło: SKOZK/Facebook, Biuro Prasowe Archidiecezji Krakowskiej