Jezioro, które rozpalało wyobraźnię artystów i poetów. Krążą o nim niezwykłe legendy

Tekst jest częścią cyklu "Polska na własne oczy" - wakacyjnej akcji Interii, w ramach której w każdym tygodniu wakacji zabieramy Was do innego województwa. Odkrywamy to, co mniej znane, przywołujemy zapomniane historie, opisujemy ludzi i miejsca, dzięki którym dany region jest wyjątkowy. Teraz jesteśmy w województwie kujawsko-pomorskim. Ruszaj z nami w drogę!

Tajemnicze, mistyczne i niezwykle rozległe - takie właśnie jest jezioro Gopło, będące największym zbiornikiem wodnym w województwie kujawsko-pomorskim i zarazem jednym z największych w Polsce - zajmuje jedenaste miejsce pod względem powierzchni. Choć klasyfikowane jest jako jezioro rynnowe pochodzenia polodowcowego, jego charakter znacząco odbiega od typowych cech tego typu zbiorników.

Jeziora rynnowe często tworzą ciągi, które wyznaczają przebieg dawnych rynien utworzonych przez wody płynące pod lądolodem. Zazwyczaj są wąskie, długie i głębokie, a ich brzegi strome.

Jednakże Gopło nieco łamie ten schemat. Jest znacznie płytsze - średnia głębokość wynosi 3,6 metra, a najgłębszy punkt, położony w pobliżu miejscowości Przewóz, sięga jedynie 16,6 metra. Dzięki dużej powierzchni, przekraczającej 2150 hektarów, oraz niewielkiej głębokości, wody jeziora szybko się nagrzewają, co czyni je szczególnie atrakcyjnym latem.

Linia brzegowa Gopła mierzy około 91 kilometrów, choć jej długość może się nieznacznie zmieniać w zależności od poziomu wody. Niektóre źródła podają też wartość 87,5 km.

Zobacz również: To najczystsze jezioro w Wielkopolsce. Zachody słońca zapierają tam dech w piersiach

Dawno temu jezioro Gopło nosiło znacznie bardziej poetycką nazwę - Mare Polonorum, oznaczającą "Morze Polaków". Określenie to nadał mu Jan Długosz w swoich księgach, miało ono wskazywać na rozległość jeziora - w tamtych czasach jego powierzchnia przekraczała 15 000 hektarów. Mare Polonorum rozciągało się na długość 37 kilometrów, a w najszerszym miejscu miało aż 4 kilometry szerokości. Był to wodny kolos.

Dzisiejsza nazwa "Gopło" wywodzi się od plemienia Goplan, które przed wiekami zamieszkiwało te tereny. Wówczas przez jezioro przebiegały ważne szlaki handlowe, w tym bursztynowy i solny, łączące wybrzeże Bałtyku z dalekim Cesarstwem Rzymskim.

Z okolicami nadgoplańskiej krainy wiążą się legendy sięgające samych początków polskiej państwowości. To właśnie tutaj, we wsiach Warzymowo i Goplana, mieli narodzić się Piast Kołodziej i Rzepicha - legendarni przodkowie dynastii Piastów.

Magia Gopła od wieków pobudzała wyobraźnię artystów i poetów. Jego wody i tajemnicza atmosfera zainspirowały Juliusza Słowackiego do stworzenia postaci Goplany - wodnej nimfy z dramatu "Balladyna". Z kolei Józef Ignacy Kraszewski umieścił nad jeziorem akcję "Starej baśni", podkreślając jego symboliczne znaczenie w dziejach i legendach.

Zobacz również: Podróże na dwóch kołach: Kultowy szlak rowerowy w Małopolsce. Spektakularne widoki na Tatry

Chyba każdy z nas pamięta legendę o poprzedniku syna Piasta, Siemowita, niegodziwym księciu Popielu, którego zjadły myszy. Jednak nie każdy wie, że związana jest właśnie z okolicami Gopła. Według XIII-wiecznej Kroniki wielkopolskiej mityczny władca miał rezydować w zamku w Kruszwicy, a jego tragiczny koniec miał nastąpić w Mysiej Wieży, wznoszącej się nad taflą jeziora.

Kronikarze nie szczędzili słów, opisując sylwetkę haniebnego władcy. W Kronice polskiej Gall Anonim od początku zwiastował rychły upadek jego rządów, natomiast Jan Długosz w opowieści o Popielu dosadnie pisał:

"Nie było w nim żadnej szlachetnej zalety, żadnego czynu godnego bohaterskiego męża i księcia, dowodów cnoty, żadnego zamiłowania do zacności; oddawał się bezczynności, pijaństwu i obżarstwu"

Pycha, okrucieństwo, chciwość - to tylko niektóre z grzechów władcy. Według legend to właśnie z jego ręki zginęli jego stryjowie.

Warto jednak zaznaczyć, że choć historia Popiela głęboko zapisała się w lokalnej tradycji, nie może być w pełni autentyczna - słynna Mysia Wieża, w której miały zjeść go rozwścieczone zwierzęta, została wzniesiona dopiero około 1350 roku.

W samym sercu regionu znajduje się Nadgoplański Park Tysiąclecia - park krajobrazowy utworzony 10 grudnia 1992 roku. To obszar o wyjątkowym znaczeniu przyrodniczym, który jest ważnym miejscem lęgowym dla wielu gatunków ptaków. W okresie wiosennych i jesiennych migracji park pełni również rolę przystanku i schronienia dla licznych ptasich wędrowców.

Na terenie parku działa Ośrodek Edukacji Ekologicznej "Rysiówka", zlokalizowany na Półwyspie Potrzymiech. Prowadzone są tam głównie zajęcia edukacyjne w terenie, których celem jest przybliżenie uczestnikom bogactwa lokalnej przyrody oraz znaczenia jej ochrony.

Zobacz również: Nie tylko Poznań. Oto 25 atrakcji Wielkopolski, dzięki którym poznasz region od zupełnie innej strony

Kruszwica

Jedną z najważniejszych atrakcji nad Gopłem jest Kruszwica - miasto owiane legendą o królu Popielu i ściśle związane z początkami polskiej państwowości. W X i XI wieku tutejszy gród przeżywał swój rozkwit, stając się jedną z siedzib dynastii Piastów i ich ulubioną rezydencją. Okres świetności zakończył się w 1271 roku, gdy na rozkaz Bolesława Pobożnego gród został spalony.

W XIV wieku, z inicjatywy Kazimierza Wielkiego, na miejscu dawnego grodu powstał murowany zamek, a w 1422 roku Kruszwica uzyskała prawa miejskie. Dziś o bogatej przeszłości miasta przypominają dwa wyjątkowe zabytki:

• Mysia Wieża - ostatni ślad po gotyckim zamku - na jej szczyt wchodzi się 109 schodami
• romańska kolegiata św. Piotra i Pawła z XII wieku - jedna z najcenniejszych budowli tego typu w Polsce.

Plaże, kąpieliska i sporty wodne

Jezioro Gopło to idealne miejsce na letni wypoczynek. Nad jego brzegami znajdziemy kilka pięknych i piaszczystych plaż. W Kruszwicy popularnością cieszy się plaża Łagiewniki, a po przeciwnej stronie jeziora - niewielka Dzika Plaża.

Jednakże główne kąpielisko znajdziemy na półwyspie Rzepowskim. Kąpielisko Cypel oferuje aż 44 m linii brzegowej, parking, bar, plac zabaw dla dzieci, a także możliwość wypożyczenia sprzętu wodnego. W sezonie możemy liczyć tam również na opiekę ratownika.

Z kolei amatorzy żeglarstwa i wypoczynku blisko natury chętnie wybierają Mielnicę - tam znajduje się duży pomost do cumowania łodzi, a także pole namiotowe idealne dla wędkarzy i rodzin z dziećmi.

Raj dla wędkarzy 

Gopło to także raj dla miłośników wędkarstwa. W jego wodach żyje wiele gatunków ryb spokojnego żeru, a wędkarze najczęściej trafiają na płocie, leszcze i krąpie.

W jeziorze możemy łowić również sandacze, karpie, oraz amury - te ostatnie są jednak dość rzadkie. Spotkać można także spore jazie, które często stają się przyłowem podczas połowów leszczy czy płoci.

***

O akcji "Polska na własne oczy"

Wakacje, znowu są wakacje! Polacy tłumnie ruszają na długo wyczekiwany odpoczynek, a my chcemy im w tym towarzyszyć, służyć dobrą radą, co można zobaczyć w naszym pięknym kraju. Może wspaniałe atrakcje czekają dosłownie tuż za rogiem? Cudze chwalicie, swego nie znacie - pisał poeta. I my chcemy pokazać, że faktycznie tak jest. W tym roku będziemy w warmińskich lasach, nad Łyną, w Białowieży, Ciechocinku, na Roztoczu i w wielu innych miejscach. Ruszaj z nami!