Dlaczego cukrzyca jest groźna dla serca?

Stwierdzono u ciebie cukrzycę? Zacznij dbać o serce. Cukrzyca oznacza bowiem zwiększone tempo rozwoju miażdżycy ze wszystkimi jej konsekwencjami - takimi jak choroba niedokrwienna serca, jego niewydolność, zawał mięśnia sercowego i udar mózgu. Alarmujący jest już stan przedcukrzycowy!

Wysokie stężenie cukru we krwi nasila procesy zapalne, które uszkadzają ściany naczyń krwionośnych i sprzyjają tworzeniu się blaszek miażdżycowych.

Skutkiem tego naczynia szybko zarastają. Krew nie dopływa do mięśnia sercowego w wyniku zatkania tętnic przez blaszki miażdżycowe (składające się m.in. z cholesterolu i komórek zapalnych). Pęknięcie takiej blaszki powoduje zawał mięśnia sercowego.

Dotyczy to zwłaszcza chorych na cukrzycę typu 2 - dla tej postaci charakterystyczne są powikłania makronaczyniowe, czyli dotyczące dużych naczyń krwionośnych tętniczych, które uszkadza nadmiar glukozy (ale i chorzy na cukrzycę typu 1 nie są wolni od tego zagrożenia).

Zwykle chory nie odczuwa żadnych dolegliwości sercowych - m.in. dlatego, że cukrzyca powoduje neuropatię, czyli uszkadza nerwy, przewodzące ból. Dlatego część chorych nie jest świadoma bólu w klatce piersiowej, zwiastującego problemy z sercem czy nawet zawał. To tzw. niema postać choroby niedokrwiennej serca, która rozwija się niepostrzeżenie przez lata. 

Ostry zespół wieńcowy, spowodowany zatkaniem naczyń krwionośnych, często jest natomiast pierwszym objawem cukrzycy. Z tym że zamiast bólu za mostkiem, chory odczuwa nudności, duszności, wymiotuje i jest osłabiony. Jeśli znajdzie się w porę w szpitalu, lekarze stwierdzają u niego nie tylko zawał serca, ale też cukrzycę, o której pacjent mógł dotąd nawet nie wiedzieć.

Charakterystyczne dla dolegliwości ze strony serca jest to, że towarzyszą wysiłkowi fizycznemu - tymczasem osoby z cukrzycą często są otyłe i po prostu takiego wysiłku nie podejmują. Z tego powodu nieraz przez lata nie wiedzą, że stan ich serca się pogarsza.

Leczenie cukrzycy polega nie tylko na kontroli glikemii (stężenia cukru we krwi). Od momentu postawienia diagnozy trzeba się skupić również na zwalczaniu czynników ryzyka chorób serca i naczyń.

Ważna jest ocena ciśnienia tętniczego. Lekarz skieruje cię ponadto na badania stężenia cholesterolu i trójglicerydów. Nadciśnienie może pojawić się w obu typach cukrzycy (w tej typu 1 często dochodzi do uszkodzenia nerek, a to sprzyja podwyższeniu ciśnienia). 

W leczeniu cukrzycy diabetolog powinien uwzględnić stopień ryzyka chorób serca i naczyń pacjenta, żeby nie doprowadzić do nadmiernego obniżenia glikemii (czyli hipoglikemii), która powoduje zaburzenia rytmu serca. 

Cukrzyca to choroba, w której bardzo wiele zależy od pacjenta - warto mieć świadomość tego, co dzieje się z organizmem i współpracować z lekarzem.

Jeśli twoja cukrzyca typu 1 jest dobrze kontrolowana lub cukrzycę typu 2 wykryto u ciebie na tyle wcześnie, że nie doszło jeszcze do powikłań, postaraj się, żeby taki stan utrzymał się jak najdłużej.

Oprócz regularnych pomiarów stężenia cukru, kontroluj ciśnienie i przestrzegaj terminów badań kontrolnych stężenia cholesterolu, zaleconych przez lekarza. Charakterystyczne dla cukrzycy zaburzenia to: hipercholesterolemia - zbyt duże stężenie cholesterolu całkowitego, zbyt wysokie stężenie LDL - "złego" cholesterolu, niedobór HDL - "dobrego" cholesterolu, za dużo trójglicerydów.

Przepisane przez lekarza leki przyjmuj zgodnie  z zaleceniami!

Nie pal papierosów. Dym tytoniowy zagraża nie tylko płucom, ale i sercu: uszkadza śródbłonek naczyń krwionośnych, powoduje niedokrwienie błony wewnętrznej naczyń, co je niszczy, obniża stężenie cholesterolu HDL, sprzyja tworzeniu się zakrzepów, bo zwiększa stężenie fibrynogenu - białka, które bierze udział w krzepnięciu krwi.

Dbaj o masę ciała (jeśli masz nadwagę, postaraj się schudnąć) i zdrowo się odżywiaj: przyjmij prostą zasadę - pół talerza przy każdym posiłku to warzywa; zawierają błonnik, który "wymiata" cholesterol z organizmu (z tego względu częściej sięgaj również po produkty z pełnego ziarna), w diecie ogranicz nie tylko cukier, ale też tłuszcze zwierzęce i sól (podnosi ciśnienie!).

Ćwicz! Aktywność fizyczna zapobiega otyłości, zmniejsza stężenie cukru we krwi oraz obniża ciśnienie.  

Zacznij od umiarkowanego ruchu. Dopasuj wysiłek do swojej kondycji. 30 minut spaceru codziennie - to na pewno potrafisz. Po tygodniu zwiększ dystans, tempo i czas. 

Wysiłek fizyczny musi być regularny - spaceruj, ćwicz przynajmniej 5 razy w tygodniu, bo dobroczynny efekt ruchu znika już po 2-3 dniach. Zawsze miej przy sobie coś słodkiego - na wypadek, gdy źle się poczujesz.

Uwaga! Ponieważ aktywność obniża stężenie cukru, zapytaj lekarza, jak dopasować dawki leków (zwłaszcza jeśli przyjmujesz insulinę), żeby nie spadł zbyt nisko. 

Unikaj alkoholu. Podnosi ciśnienie, sprzyja hipoglikemii i jest kaloryczny.

Żyjesz w stresie? Naucz się technik relaksacyjnych. Działają na organizm dobroczynnie: uspokajają, poprawiają nastrój.

To nazwa badania, które ocenia stężenie cholesterolu całkowitego, cholesterolu HDL i LDL oraz trójglicerydów we krwi. Jak się do niego przygotować?

Na pobranie krwi trzeba zgłosić się na czczo. W ciągu trzech tygodni poprzedzających badanie odżywiaj się tak jak zwykle, nie stosuj głodówek. Na 2-3 dni przed pobraniem krwi nie pij alkoholu.

Ekspert prof. dr hab. med. Marlena Broncel, Klinika Chorób Wewnętrznych i Farmakologii Klinicznej, UM w Łodzi