Nietypowe objawy endometriozy
Dwudziestoczteroletnia pani Tamara skarżyła się na ból prawej nogi promieniujący od pośladka w dół - do kolana i łydki. Pojawiał się kilka dni przed miesiączką i ustępował parę dni po jej zakończeniu, choć także w okresie między miesiączkami pacjentka odczuwała niewielkie dolegliwości.
Początkowo skierowana została do poradni neurologicznej. Podejrzewano u niej bowiem rwę kulszową, mimo że nie miała innych jej objawów, takich jak osłabienie siły mięśni, zaburzenia czucia czy drętwienie nogi. Kilka razy zdarzyło się jej niewyjaśnione krwawienie z odbytnicy. Lekarz neurolog skierował ją na rezonans magnetyczny lędźwiowego odcinka kręgosłupa i przepisał leki przeciwbólowe - paracetamol z tramadolem i lek z grupy niesterydowych leków przeciwzapalnych. Mimo to dolegliwości nie ustąpiły.
Kolonoskopia wykluczyła zmiany w jelicie grubym. Rezonans nie wykrył istotnych zmian w kręgosłupie. Uwidocznił natomiast niejasne zmiany w miednicy. Dlatego panią Tamarę skierowano do mnie. Podczas badania ginekologicznego wyczułem za tylną ścianą macicy drobne guzkowate zmiany. Wykonałem przezpochwowe badanie USG, w czasie którego stwierdziłem kilka torbielek w obrębie więzadła krzyżowo-macicznego - łączącego macicę z kością krzyżową. Rozpoznałem endometriozę. Zaleciłem pacjentce lek hormonalny, który miał zahamować krwawienia miesiączkowe na kilka miesięcy. Po rozpoczęciu leczenia dolegliwości ustąpiły.
Co to za schorzenie?
Endometrioza, inaczej gruczolistość, to choroba, która polega na zagnieżdżaniu się komórek endometrium, tj. błony śluzowej wyściełającej wnętrze macicy, poza jamą macicy - w narządach jamy brzusznej i miednicy. Np. w ścianie jelit, otrzewnej, jajnikach, ścianie pęcherza moczowego, w więzadłach macicy. Tworzą tam one guzki i torbiele, które reagują na zmiany hormonalne tak jak właściwe endometrium: rozrastają się, a potem - gdy dochodzi do miesiączki - krwawią.
Dotychczas nie wyjaśniono, dlaczego komórki endometrium zagnieżdżają się poza macicą. Wiadomo, że część komórek złuszczonych w trakcie normalnego cyklu - zamiast do pochwy, a potem na zewnątrz - wstecznie trafia do jajowodów, a stamtąd do jamy otrzewnej. Nie jest to rzadkie zjawisko, jednak nie u wszystkich kobiet, u których do tego dochodzi, rozwija się endometrioza.
Dlatego przypuszcza się, że istotne znaczenie ma tu jakiś inny czynnik, być może genetyczny. Jest to jednak tylko jedna z wielu istniejących hipotez. Bo wpływ na schorzenie mogą mieć też wady budowy dróg rodnych, zaburzenia odporności, zabiegi chirurgiczne (laparoskopia, biopsja).
Skalpel czy pigułka?
Endometriozę można leczyć farmakologicznie lub zabiegowo. Najpierw zaleca się pacjentce niskodawkową tabletkę antykoncepcyjną w sposób ciągły, a przy dużym nasileniu dolegliwości dodatkowo niesterydowe leki przeciwbólowe i przeciwzapalne. Taki schemat stosuje się przez rok. Jeśli jednak po 3 miesiącach nie widać poprawy, rozważa się terapię tzw. II rzutu.
Pacjentka otrzymuje wtedy jeden z trzech leków: danazol hamujący pracę jajników, progestageny prowadzące do zaniku zmian endometrialnych lub gonadoliberyny hamujące wydzielanie przez przysadkę mózgową hormonów pobudzających jajniki. Celem tego leczenia jest przerwanie cyklu stymulacji i krwawienia implantów endometrialnych. Zmniejsza to dolegliwości bólowe i ogranicza możliwość "wysiewania się" nowych zmian. Wskazaniem do leczenia operacyjnego są ból w obrębie miednicy mniejszej, niepłodność w przebiegu endometriozy, endometrioza głęboko naciekająca i torbiele endometrialne jajników.
Metody zachowawcze stosuje się u młodych pacjentek i u pań w wieku rozrodczym planujących ciążę. Obejmują one uwolnienie zrostów (zwłaszcza okołojajnikowych i -jajowodowych), wycięcie lub ablację ognisk endometriozy, usunięcie torbieli i ognisk endometriozy w narządach sąsiadujących. Ablację wykonuje się laserowo lub za pomocą elektrodiatermii. Leczenie radykalne proponuje się pacjentkom nieplanującym ciąży bądź tym, u których ból utrzymuje się mimo farmakoterapii. Jego celem jest wywołanie menopauzy chirurgicznej w następstwie usunięcia obu jajników.
Objawy typowe
Pacjentki najczęściej zgłaszają występowanie:
- bolesnych i/lub obfitych miesiączek;
- bólu w okolicy krzyżowej;
- przewlekłego bólu brzucha niezależnego od fazy cyklu - co najmniej przez 6 miesięcy;
- dysfunkcji dolnego odcinka układu pokarmowego - wzdęć, naprzemiennych biegunek i zaparć - głównie tuż przed miesiączką i w trakcie miesiączki;
- zaburzeń czynności układu moczowego - bólu przy mikcji, parć naglących, częstomoczu;
- dyspareunii - odczuwania bólu w trakcie współżycia. Czasami jedynym objawem endometriozy są problemy pacjentki z zajściem w ciążę.
dr Robert Kowalski, ginekolog
