Ciśnienie pod kontrolą

Za niskie sprawia, że czujesz, jakby uszło z ciebie powietrze. Zbyt wysokie może przysporzyć kłopotów zdrowotnych. Zadbaj więc o to, by utrzymać ciśnienie w normie.

To, co potocznie nazywamy ciśnieniem, to siła, z jaką krew napiera na ściany tętnic. Podczas badania ciśnienia mierzone są dwa parametry. Ciśnienie skurczowe (górne), które powstaje, gdy serce kurczy się, wypychając krew do aorty, oraz ciśnienie rozkurczowe (dolne) - panujące w tętnicach pomiędzy skurczami serca. Idealne wynosi 120/80 milimetrów słupka rtęci (mm Hg).

Oznacza to, że gdy serce pompuje krew z taką siłą, organizm pracuje najlepiej. Nieczęsto jednak zdarza się tak doskonały wynik, bo nasze ciśnienie zmienia się wielokrotnie w ciągu dnia oraz z wiekiem. Podnosi się też, kiedy jesteśmy podekscytowani, a znacznie spada, gdy śpimy. Nieco wzrasta po czterdziestce i jest to naturalny skutek starzenia się organizmu. Wówczas tętnice tracą swoją elastyczność i krew nie płynie już tak swobodnie, jak kiedyś.

Specjaliści radzą, by zdrowy dorosły człowiek mierzył ciśnienie przynajmniej raz na pół roku. Można to robić przy okazji wizyty u lekarza. Najlepiej jednak zaopatrzyć się w ciśnieniomierz (można go kupić już za 30 zł) i od czasu do czasu, np. raz w miesiącu, kontrolować ciśnienie w domu. Warto też zapisywać wyniki, żeby można je było ze sobą porównać.

Dopóki ciśnienie utrzymuje się w normie, nie masz powodu do niepokoju. Nie musisz się też specjalnie martwić, jeśli nieco spada. Kłopot pojawia się, gdy wzrasta powyżej 139/89 milimetrów słupka rtęci. Wówczas mamy do czynienia z nadciśnieniem. Jeśli nie przekracza ono 160/100 mówimy o nadciśnieniu łagodnym, powyżej 160/100 mamy do czynienia z nadciśnieniem umiarkowanym, a ponad 180/110 - wysokim, które wymaga natychmiastowego obniżenia. Jak najszybciej wezwij wówczas lekarza!

Takie ciśnienie grozi udarem lub wylewem! A jeśli ktoś w rodzinie cierpiał na choroby krążenia, miewasz zawroty głowy, kołatanie serca, masz nadwagę, jesteś pobudzona lub ciągle zmęczona, powinnaś ciśnienie mierzyć częściej, np. raz w tygodniu. Jeśli pomiary wykażą, że ciśnienie jest za wysokie, za niskie lub skacze, skonsultuj się z lekarzem. Potrzebne będą dodatkowe badania, żeby ustalić przyczynę kłopotów.

Problem zdrowotny zaczyna się, gdy pomiar ciśnienia wykazuje 140/90 lub więcej (wystarczy, że jedna wielkość przekracza normę) Jeśli zauważysz, że ciśnienie utrzymuje się w górnych granicach normy lub znacznie podwyższa się i spada, musisz częściej je kontrolować (przynajmniej raz dziennie). Taki wynik może oznaczać chorobę. Jeśli powtórzy się trzykrotnie, lepiej wybierz się do lekarza pierwszego kontaktu.

Przyczyny nadciśnienia nie są jeszcze dokładnie poznane. Tylko 5 proc. osób cierpi na nadciśnienie będące skutkiem innej choroby (np. nerek). Wówczas, gdy się ją wyleczy, ciśnienie też wraca do normy. Inni chorzy mają tzw. nadciśnienie swoiste, czyli o nieznanej przyczynie. Wiadomo jednak, że jeśli miało je któreś z rodziców, to jest spore prawdopodobieństwo, że i my na nie zachorujemy. Często jednak fundujemy je sobie sami: palimy, jemy za mało warzyw, zapominamy o ruchu, nadużywamy alkoholu, mamy nadwagę. Nadciśnieniu sprzyja też stres.

Objawy

Nadciśnienie przez wiele lat rozwija się skrycie, nie dając o sobie znać. Ale w miarę upływu czasu pojawiają się pierwsze sygnały. Możesz mieć szumy w uszach, zawroty głowy (głównie przy skłonach), pulsowanie w skroniach i tępy ból z tyłu głowy. Z czasem pojawiają się mroczki, uczucie mocnego bicia serca, duszność, potliwość, chrapanie, rozdrażnienie i bezsenność.

Najpierw diagnoza

Najważniejsze jest regularne mierzenie ciśnienia przynajmniej przez miesiąc. To bardzo ważna informacja dla lekarza. Stosuje się też całodobowy automatyczny pomiar ciśnienia za pomocą tzw. holtera ciśnieniowego. Badanie to pozwala uniknąć błędów w pomiarach wykonywanych samemu oraz tzw. zespołu białego fartucha (chwilowy wzrost ciśnienia z powodu emocji towarzyszących badaniu lekarskiemu). Potrzebne są analizy krwi, moczu, EKG (spoczynkowe i wysiłkowe), czasem również USG serca i tętnic nerkowych oraz badanie dna oka.

Co zaleci lekarz?

Na pewno będziesz musiała regularnie mierzyć ciśnienie, wyniki zapisywać, a potem przedstawiać je lekarzowi, który dopiero na tej podstawie ocenia np. skuteczność leczenia. Jeśli okaże się, że nadciśnienie jest łagodne (lekko przekracza normę), zwykle wystarczy zdrowa dieta oraz zmiana stylu życia, aby wróciło do normy. Jeśli jest znaczące, trzeba na stałe przyjmować leki. Specjalista dobiera je indywidualnie dla każdego pacjenta.

Co możesz zrobić sama?

1. Ogranicz spożywanie soli kuchennej, która zatrzymuje wodę w organizmie, powodując wzrost ciśnienia.
2. Jedz mniej tłuszczów zwierzęcych. Kotlet schabowy i befsztyk zastąp drobiem bez skóry (mięso jedz 2-3 razy w tygodniu).
3. Zamiast masła używaj dobrej jakości margaryny miękkiej (w kubku).
4. Jedz chudy lub półtłusty nabiał. Śmietanę zastąp jogurtem lub kefirem, a żółty ser twarożkiem.
5. Stosuj w kuchni oleje roślinne z pierwszego tłoczenia. Oliwa, olej rzepakowy i z pestek winogron nadają się do smażenia, jedzenia na zimno i gotowania. Słonecznikowy, kukurydziany, sojowy powinno się stosować tylko na zimno. Wolno ci zjeść najwyżej 2 łyżki wszystkich tłuszczów dziennie.
6. Włącz do menu (2-3 razy na tydzień) tłuste ryby morskie (łosoś, śledź, makrela, sardynki) lub owoce morza.
7. Zrezygnuj z cukru oraz słodyczy, bo sprzyjają otyłości, a tym samym nadciśnieniu.
8. Jedz 4-5 porcji warzyw dziennie. Porcja to: szklanka warzyw liściastych, szklanka soku warzywnego lub pół szklanki warzyw gotowanych.
9. Włącz do diety produkty, które obniżają ciśnienie: żurawinę, cytrusy, kiwi, czarną porzeczkę, buraki, pomidory, paprykę, cebulę, czosnek, pietruszkę, sałatę, brokuły, kalafior, seler (także naciowy).
10. Zacznij się więcej ruszać. Codzienny spacer, wędrówka po schodach pozwolą ci zrzucić kilka kilogramów i obniżyć ciśnienie.
11. Rzuć palenie, bo podnosi ciśnienie! Już po roku od wypalenia ostatniego papierosa, ryzyko chorób serca znacznie się zmniejsza.
12. Ogranicz picie kawy (do dwóch filiżanek słabego naparu dziennie), zrezygnuj z alkoholu, który podnosi ciśnienie i wchodzi w interakcje z wieloma lekami!
13. Pij napary ziołowe: wymieszaj w równych porcjach ziele jemioły, owoce głogu, korzeń kozłka, koszyczek rumianku. 2 łyżki stołowe ziół zalej szklanką wody, gotuj pod przykryciem 2 min. Pij 3 razy dziennie przez 6 tygodni. Dobrze zrobi ci też herbatka z róży.

Ciśnienie uważane jest za zbyt niskie, jeśli wynosi poniżej 90/60 mm Hg u kobiet, a u mężczyzn - 100/70 mm Hg. W większości przypadków jest ono niegroźne. Dolegliwość ta dotyczy głównie kobiet i dorastających dziewcząt (związane jest to z niewielką ilością testosteronu). Czasem niedociśnienie jest też skutkiem wrodzonej specyficznej budowy tętnic - są za mało elastyczne. Może być też objawem choroby.

Objawy

Niedociśnienie tętnicze, choć nie jest chorobą, bywa bardzo męczące. Przewlekłe znużenie, ociężałość, senność utrudniają codzienne życie. Osoby z za niskim ciśnieniem skarżą się również na uciskające bóle głowy w okolicy czoła oraz skroni, mogą miewać nudności, wymioty. Charakteryzuje je także skłonność do omdleń, która nasila się w czasie dłuższego stania, przebywania w tłoku lub dusznym pomieszczeniu. Omdlenia częściej zdarzają się także w czasie załamania pogody. I choćby z powodu tych nagłych i dość niebezpiecznych (ryzyko upadku!) utrat przytomności warto zacząć walczyć z niskim ciśnieniem.

Najpierw diagnoza

Choć w zdecydowanej większości przypadków niedociśnienie jest tylko niegroźną dolegliwością, czasem bywa, że sygnalizuje chorobę, np. anemię, niedoczynność tarczycy. Dlatego właśnie lekarz może zlecić ci dodatkowe badania, by wykluczyć ewentualne schorzenia. Prawdopodobnie skieruje cię na analizę moczu, badanie krwi, EKG oraz USG serca, a także badanie ciśnienia za pomocą holtera.

Co zaleci lekarz?

Niedociśnienie to nie choroba. Dlatego nie ma metody, która pozwoliłaby na stałe się go pozbyć. Lekarz może zalecić ci preparaty, np. z kofeiną, które pomogą w sytuacjach kryzysowych. Mimo że są dostępne bez recepty, lepiej nie przyjmować ich na własną rękę.

Co możesz zrobić sama?
1. Nie zrywaj się z łóżka. Po przebudzeniu poleż chwilę, przeciągnij się, powoli usiądź, spuść nogi i dopiero wstań.
2. Rano bierz naprzemienny prysznic chłodną i ciepłą wodą (zakończ chłodną), by poprawić krążenie.
3. Wykonuj masaż całego ciała - zaczynając od nóg, nacieraj skórę rękawiczką frotté zwilżoną np. roztworem soli iwonickiej. Taki zabieg zdecydowanie polepszy twoje samopoczucie.
4. Spaceruj, zwłaszcza po pagórkowatym terenie, przy niewielkim wietrze lub wzdłuż brzegu morza. Warto też pływać, jeździć na rowerze.
5. Nie pal papierosów i unikaj zadymionych, źle wentylowanych pomieszczeń oraz dużych skupisk ludzi, np. supermarketów.
6. Jadaj częściej niewielkie porcje - głód może prowadzić do spadku ciśnienia. Jedz dużo surówek, owoców, ryb, chude mięso, ogranicz tłuszcze zwierzęce. Możesz dodawać do potraw trochę soli (podwyższa ciśnienie), ale pamiętaj, że w sumie nie wolno ci zjeść więcej niż 5 g soli dziennie (płaska łyżeczka).
7. Pij przynajmniej dwa litry płynów. To szczególnie ważne w przypadku osób z niedociśnieniem, bo niedobór płynów wpływa na obniżenie ciśnienia. W czasie upałów szukaj cienia! 8 Spróbuj kuracji ziołowej: Możesz wypróbować gotowe mieszanki ziołowe i nalewki (dostępne w aptekach i sklepach zielarskich). Skutecznie ciśnienie podnoszą te, które zawierają zarodki kola (Embryo Colae) i ziele konwalii. Ciśnienie reguluje też kwiat głogu. Nie zwiększaj zalecanych dawek na własną rękę.

Z przyczyn naturalnych ciśnienie nieznacznie zmienia się w ciągu dnia. Wówczas prawie tego nie odczuwamy i jest to zupełnie normalne. Czasami jednak ciśnienie ma tendencje do bardzo dużych wahań. Może nagle się znacznie podnosić lub gwałtownie spadać.

Objawy

Jeśli ciśnienie szybko wzrasta, możesz odczuwać przypływ gorąca, przyspieszone bicie serca (kołatanie). Na twarzy może pojawić się rumień.

Gdy zaś ciśnienie gwałtownie spada, mogą pojawić się zawroty głowy, senność, omdlenia.

Najpierw diagnoza

Skoki ciśnienia dotyczą głównie wysokociśnieniowców oraz osób z prawidłowym ciśnieniem w górnych granicach normy, czyli około 140/90. Dlatego lekarz na początku sprawdzi, czy nie masz nadciśnienia. Skoki są też charakterystyczne dla kobiet w okresie menopauzalnym oraz w przypadku schorzeń na tle hormonalnym. Dlatego lekarz może zalecić też badanie hormonów.

Nagłe spadki ciśnienia zwykle przytrafiają się osobom starszym, paradoksalnie także tym, które cierpią na nadciśnienie. W ich przypadku wynika to ze zwiększonej wrażliwości organizmu na leki. Nagłe spadki ciśnienia bywają także spowodowane zmianami pogodowymi.

Co zaleci lekarz?

Jeśli stwierdzi u ciebie nadciśnienie z tendencją do skoków, przepisze leki normalizujące je oraz takie, które znacznie obniżą ciśnienie w przypadku nagłego skoku. Specjalista zapewne poradzi ci też, jak postępować w czasie nagłego skoku (usiądź, napij się wody, weź przepisany lek. Jeśli po dwóch godzinach ciśnienie nie wróci do normy lub zauważysz, że wciąż się podnosi, poproś, by ktoś zawiózł cię do szpitala lub wezwij karetkę!).

W przypadku nagłych spadków ciśnienia lekarz może przepisać ci leki z kofeiną. Pamiętaj jednak, by stosować je zgodnie ze wskazaniami lekarza, bo w przeciwnym razie mogą one niebezpiecznie podnieść ci ciśnienie! Sama zaś możesz ratować się tylko filiżanką kawy. Ale i z tym lepiej nie przesadzać. Dwie filiżanki kawy na dzień są bezpieczne, za to pięć to już dość ryzykowna dawka. Zamiast więc pić kolejną małą czarną, lepiej wyjdź na krótki spacer.

Gdy poczujesz się słabo

Nagłe spadki ciśnienia mogą powodować omdlenia. Gdy zrobi ci się słabo, najlepiej od razu się połóż. Jeśli nie możesz tego robić (np. jesteś w sklepie lub kościele), znajdź jakieś ustronne miejsce i usiądź. Pochyl się, opuszczając głowę jak najniżej. Po kilku minutach powinnaś poczuć się lepiej. Ciśnienie podwyższy się jeszcze trochę, jeśli wypijesz szklankę soku lub wody z cukrem.