Jestem kobietą i dbam o siebie

Podczas trzymiesięcznej ogólnopolskiej kampanii profilaktycznej, organizatorzy będą zachęcali kobiety w każdym wieku do odwiedzenia punktów pobrań i zbadania stanu zdrowia - własnego oraz najbliższych im osób. Dla uczestniczek programu przygotowano wiele atrakcyjnych nagród - m.in. kosmetyki i weekendy relaksacyjne w spa. Organizatorem kampanii jest ogólnopolska sieć laboratoriów medycznych Diagnostyka.

Kobiety mają większą wiedzą na temat zapobiegania i leczenia chorób. Wykorzystują to nie tylko w odniesieniu do swojego organizmu, ale również wspierają swoje otoczenie społeczne.

"Kobiety częściej też mają tendencje do szybszego reagowania na pierwsze symptomy chorób, co ma np. zasadnicze znaczenie w leczeniu chorób nowotworowych" (Tobiasz-Adamczyk B.: Wybrane elementy socjologii zdrowia i choroby. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2000). Będąc bacznymi obserwatorkami zachowań swoich bliskich kobiety mogą odpowiednio wcześnie reagować na niepokojące objawy, które u nich zauważą.

Jak ustalił Tom Peters w swojej książce "Biznes od nowa" w gospodarstwach domowych 94% kobiet decyduje o zakupie mebli, 92 proc. o wakacjach, 91 proc. o kupnie nowych domów, 89 proc.  decyduje o wyborze rachunków bankowych, a 80 proc. Kobiet podejmuje decyzje w sprawach opieki zdrowotnej (Peters T.: Biznes od nowa, Warszawa 2005). Będąc głównymi decydentkami w najważniejszych sprawach dotyczących rodziny, kobiety przyjmują role świadomych zagrożeń mam, partnerek i córek i dbają o regularne badania profilaktyczne najbliższych im osób.

Przed rozpoczęciem kampanii organizatorzy przeanalizowali statystyki dotyczące badań zlecanych przez kobiety we wszystkich punktach pobrań Diagnostyki. Co nie dziwi, najczęściej zlecano badania podstawowe: 86,6% zleceń dotyczyło morfologii krwi. Natomiast 69,1 proc. kobiet wykonało jedynie badanie ogólne moczu.

- Pacjentki przychodzące do naszych placówek nie wykorzystują wszystkich możliwości, aby podczas jednej wizyty wykonać dodatkowe badania profilaktyczne, mogące dać cenne informacje o ich stanie zdrowia. Wiele wartościowych badań jest niedrogich i można je wykonać z tej samej próbki. Być może bierze się to z niewiedzy i naszą kampanią chcemy pomóc  paniom w pozyskaniu informacji na ten temat - podkreśla Grzegorz Polus, Dyrektor ds. marketingu sieci Diagnostyka.

- Aby skrining wypadł prawidłowo zaleca się wykonanie badań po wypoczynku, a w dzień poprzedzający badanie zjeść ostatni, lekki posiłek do godziny 18:00 - radzi Danuta Kozłowska, Specjalista 2-stopnia analityki klinicznej, Kierownik Centralnego Laboratorium Diagnostyki. Warto zawsze skonsultować się z pracownikami punktów pobrań i dowiedzieć się, czy planowane przez nas badania nie wymagają innego przygotowania. Wiele jednostek pobierających próbki do analizy informuje o wymaganiach dotyczących przygotowania do badań na swoich stronach internetowych. Łatwo więc znaleźć potrzebne pacjentowi informacje.

Niewątpliwą zaletą częstych badań skriningowych jest możliwość szybkiego wychwycenia bodźców, które zaburzają prawidłowe funkcjonowanie organizmu i rozpocząć ich zwalczanie zanim będzie za późno.

Jednym z podstawowych badań, które powinny wykonywać świadome pacjentki jest poziom glukozy na czczo. Badanie pozwala wykryć nieprawidłowości w gospodarce węglowodanowej, w tym cukrzycę. Według danych statystycznych, pojawia się ono w 31 proc. zleceń, podczas gdy koszt jego wykonania to jedynie 7-8 zł.

Na podobnym poziomie kształtują się zlecenia badań pozwalających na ocenę stanu i funkcjonowania wątroby (ALT, AST, ALP, BIL, GGTP), czyli tzw. "próby wątrobowe". Pojawiają się one na średnio raz na trzy zlecane badania. Na wzrost poziomu tych wskaźników wpływa m.in. zanieczyszczenie środowiska, przetwarzana chemicznie żywność, obecność antybiotyków w spożywanym mięsie, dlatego większość z nas jest narażona na wystąpienie nieprawidłowości w funkcjonowaniu wątroby. Długo utrzymujące się odchylenia od normy mogą doprowadzić do stłuszczenia wątroby lub marskości. Ponadto mogą świadczyć o przewlekłym zapaleniu.

Choroby układu krążenia odpowiadają za 51,2 proc. zgonów Polek. Umieralność z tego powodu  należy do najwyższych w Europie! Większa podatność na choroby układu krążenia w przypadku kobiet wynika z bardziej dynamicznej gospodarki hormonalnej. Niepokojący jest zatem fakt, że jedynie 19 proc. pacjentek odwiedzających punkty pobrań wykonuje badanie poziomu cholesterolu całkowitego lub zleca wykonanie Lipidogramu, czyli pakietu badań pozwalającego określić poziomy "dobrego" i "złego" cholesterolu oraz trójglicerydów. Wczesne wykrycie odchyleń od normy pozwala włączyć odpowiednie leczenie i podjąć walkę z rozwijającymi się schorzeniami układu krążenia. W przypadku Lipidogramu warto wykonywać badania częściej, zwłaszcza w młodym wieku, gdy mamy przyspieszony metabolizm. Kilka oznaczeń w ciągu roku pozwala na baczne obserwowanie zachodzących w organizmie zmian i skuteczną interwencję lekarza.

Przy okazji oddawania próbek do badań warto również wykonać testy w kierunku wirusowego zapalenia wątroby typu B i C. Tu należy wspomnieć, , że Wirusowe zapalenie wątroby typu C zostało uznane przez WHO za jedno z największych zagrożeń epidemiologicznych. W Polsce mówi się, że mamy około  230 tys. zakażonych wirusem HCV. Co więcej, zdaniem ekspertów jedynie siedmiu na stu zakażonych jest świadomych nosicielstwa wirusa HCV! Dobrze więc przejąć inicjatywę i zlecić wykonanie tych testów. Im szybciej po zakażeniu wirus zostanie wykryty, tym wyższa skuteczność włączanego leczenia.

Odpowiedzialne kobiety powinny regularnie wykonywać badanie cytologiczne służące profilaktyce raka szyjki macicy. Nowotwór ten rozwija się przez kilka lat, jego wystąpienie zwykle poprzedzają stany przednowotworowe, możliwe do wykrycia właśnie dzięki cytologii. Bezbolesne badanie, wykonywane podczas wizyty u ginekologa może uratować życie własne i najbliższych kobiet w rodzinie. Wcześnie zdiagnozowany rak szyjki macicy jest uleczalny!

W 2013 roku analitycy Diagnostyki przebadali łącznie 67 500 rozmazów cytologicznych. Jedynie w 1820 (2,69 proc.) wykryto nieprawidłowości. Zdiagnozowano m.in. 13 raków kolczystokomórkowych oraz 1 gruczolaka. U 611 pacjentek wykryto zmiany, które świadczyły o stanie zapalnym, wykluczono jednak obecność komórek nowotworowych. Zaledwie u 712 pań (1 proc. wszystkich przebadanych)  znaleziono komórki o nieprawidłowej budowie, świadczące o zakażeniu HPV (wirusem brodawczaka ludzkiego) lub dysplazji małego stopnia. Należą one do grupy wysokiego ryzyka, dlatego powinny częściej wykonywać badanie cytologiczne, by możliwe było wykrycie raka w stadium, na którym możliwe jest całkowite wyleczenie.

"Odkąd Diagnostyka rozpoczęła i profesjonalnie opracowała wykonywanie cytologii w 2008 roku stale wzrasta liczba zlecanych do analizy rozmazów cytologicznych w Małopolsce i na Podkarpaciu. Nadal jednak niewielki odsetek Polek regularnie wykonuje badanie cytologiczne. W tej materii powinniśmy brać przykład z krajów europejskich" - podkreśla Danuta Kozłowska.

Jednym z powodów, dla których Polki unikają regularnych badań cytologicznych jest wstyd i trudna do przełamania bariera nagości, zwłaszcza przed ginekologiem mężczyzną. Ważną rolę w zachęcaniu do odbycia badania cytologicznego odgrywają mamy i inne kobiety z najbliższego otoczenia. Niemal 60 proc. kobiet wskazało brak rozmów z bliskimi kobietami na tematy związane z profilaktyką raka szyjki macicy. Znaczenie wspomnianych rozmów podkreślają również psychoonkolodzy.

Poza wstydem kobiety biorące udział w sondażu przeprowadzonym przez Szkołę Wyższą Psychologii Społecznej wskazały ponad 60 powodów, dla których nie decydują się na profilaktyczne badania, mogące uchronić je przed rakiem. Wśród nich wymienić można m.in. czynniki ekonomiczne, np. brak ubezpieczenia pokrywającego koszty, czy przynależność do mniejszości etnicznej (źródło: materiały prasowe kampanii Rozważna&Profilaktyczna).

Państwowy Zakład Higieny stale podkreśla wysokie zagrożenie rakiem szyjki macicy (źródło: Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego - Państwowy Zakład Higieny "Sytuacja zdrowotna ludności Polski i jej uwarunkowania.", Warszawa 2012, s. 169-171.). W kraju od kilku lat działa program profilaktyczny, w ramach którego każda Polka w wieku 25-59 lat raz na 3 lata otrzymuje zaproszenie na bezpłatną cytologię. Kobiety młodsze niż 25 lat i starsze niż 59 lat, mogą skorzystać z badania cytologicznego w ramach porady udzielonej przez lekarza specjalistę. Jak się jednak okazuje niewiele kobiet odwiedza gabinety lekarskie w celu sprawdzenia swojego stanu zdrowia. Cytologię przed 30. rokiem życia z własnej inicjatywy wykonuje zaledwie co druga mieszkanka naszego kraju, podczas gdy za granicą badanie wykonuje niemal 100 proc. kobiet.

W naszym kraju środki finansowe przeznaczane na profilaktykę oraz zdrowie publiczne w przeliczeniu na jednego mieszkańca należą do jednych z najniższych w Europie. W Holandii, Francji i Niemczech, dla porównania, na ten cel wydawanych jest odpowiednio ponad osiem, sześć i pięć razy więcej środków niż w Polsce (źródło: Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego - Państwowy Zakład Higieny "Sytuacja zdrowotna ludności Polski i jej uwarunkowania.", Warszawa 2012, s.20).

Podobnie kształtują się statystyki dotyczące sukcesów prowadzonych w różnych krajach programów skriningowych. Działania w kierunku diagnostyki chorób nowotworowych w Europie prowadzone są od lat. W krajach takich jak m.in. Francja, Niemcy, Norwegia, Wielka Brytania widoczna jest wysoka zachorowalność na nowotwory, spowodowana faktem wysokiej wykrywalności tych chorób. Jednocześnie obserwuje się niską lub średnio-niską umieralność oraz wysokie wskaźniki względnych 5-letnich przeżyć. Dzięki szybkiej interwencji lekarskiej pacjenci mają zatem większe szanse na wygranie walki z chorobą nowotworową.

Wśród dobrych praktyk, pokazujących wysoką efektywność kampanii profilaktycznych w Europie wymienić można m.in. sukces Finlandii i Szwecji. W krajach tych dzięki wieloletniej profilaktyce przeciwtytoniowej znacznie obniżyło się zagrożenie zachorowania przez mieszkańców na raka płuca. Ponadto w krajach tych, w wyniku badań skriningowych rzadko diagnozuje się raka szyjki macicy,
a wykrywalność raka piersi jest bardzo wysoka.

Inaczej przedstawia się sytuacja epidemiologiczna w Polsce. Zgodnie z najnowszym raportem Państwowego Zakładu Higieny w przypadku kobiet obserwuje się "niską zachorowalność i wysoką umieralność oraz niskie wskaźniki 5-letnich przeżyć i niską chorobowość" (źródło: Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego - Państwowy Zakład Higieny "Sytuacja zdrowotna ludności Polski i jej uwarunkowania.", Warszawa 2012, s. 169-171). Oznacza to, że mało kobiet jest świadomych faktu, że są chore, co determinuje wysoką umieralność oraz krótki okres życia po zdiagnozowaniu choroby. Jest to spowodowane małą skutecznością walki z nowotworami, zarówno w zakresie profilaktyki pierwotnej, wczesnego wykrywania, jak i leczenia raka. Podobny obraz obserwuje się w krajach bałtyckich, Bułgarii i Rumunii.

W 2010 roku wskaźnik względnych 5-letnich przeżyć Polek chorych na nowotwory kształtował się na poziomie 48,3%. Odsetek ten odpowiada aż 11 tysiącom zgonów rocznie, których można uniknąć gdyby wyleczalność nowotworów w naszym kraju była co najmniej na średnim poziomie europejskim. Widoczna jest więc potrzeba podnoszenia nie tylko standardów leczenia, ale również działań z obszaru profilaktyki prozdrowotnej. Warto więc aktywnie uczestniczyć w różnorodnych programach skriningowych, aby możliwe szybko podjąć interwencję i rozpocząć walkę z rozwijającą się w organizmie chorobą.

***

Kampania "Jestem kobietą i dbam o siebie" jest kolejną ogólnopolskiej sieci laboratoriów medycznych Diagnostyka, która od lat prowadzi profilaktyczne i edukacyjne kampanie społeczne. Do tej pory z sukcesem zorganizowano m.in. akcje "Diagnostyka dla Twojej ciąży", "Badania z uśmiechem", czy "Kobieta świadomie dojrzała".