Jeżówka purpurowa - strażnik odporności

Jeżówka purpurowa (Echinacea purpurea) jest rośliną wieloletnią z Ameryki Północnej. Można spotkać ją w suchych lasach i nad piaszczystymi brzegami wód. Z solidnej łodygi wyrastają wrzecionowate liście zwieńczone purpurowym kwiatem o charakterystycznym kolczastym środku podobnym do nastroszonego jeża. Stąd nazwa rośliny: "echinos", po grecku oznacza "jeż".

Jeżówkę od wieków stosują Indianie z Ameryki Północnej. Do leczenia zakażonych, źle gojących się ran, błonicy, szkarlatyny, malarii i innych chorób przebiegających z gorączką, jako antidotum przy zatruciach i ukąszeniach węża. Do Europy przywędrowała na przełomie XIX i XX w. Najpierw traktowana jako roślina ozdobna, trafiła z czasem do apteczki homeopaty. Dziś jej plantacje istnieją w całej Europie, także w Polsce, a pozyskiwany z niej ekstrakt wykorzystywany jest wielotorowo. Najbardziej cenione jest jej działanie immunostymulujące, tj. wzmacniające odporność. Pobudza też wydzielanie soku żołądkowego i trzustkowego, przyspiesza metabolizm i procesy regeneracyjne.

Zaleca się ją w schorzeniach przewodu pokarmowego, nawracających infekcjach dróg moczowych i pęcherza, stanach zapalnych dróg żółciowych, zapaleniu stawów. Pomocna bywa przy zapaleniu oskrzeli i ucha środkowego. Zewnętrznie stosuje się ją do leczenia ran, owrzodzeń, oparzeń, odleżyn, żylaków. A także uporczywych egzem, łuszczycy, ospy, półpaśca, różyczki i chorób grzybiczych. Łagodzi stany zapalne pochwy.

W ziołolecznictwie ludowym jeżówkę purpurową wykorzystuje się w formie nalewki, maceratu, soku, maści, naparu z ziela lub korzenia. Ziele można ścinać w czasie kwitnienia i - po raz drugi - jesienią. Suszy się je w warunkach naturalnych lub w suszarniach. Natomiast korzenie wykopuje się późną jesienią. Po oczyszczeniu z ziemi i wypłukaniu należy je pokroić i wysuszyć w temperaturze do 50°C. Na rynku farmaceutycznym preparaty z jeżówki występują w postaci tabletek, kapsułek, kropli, syropów, maści, żeli na skórę i na błony śluzowe. Najbardziej znane to krople i tabletki Echinacea i Echinapur. Mogą przyjmować je osoby dorosłe w ilości 60 kropli na dobę, zaś tabletki - 3 razy dziennie. W aptekach są też dostępne krople Immunal i Immunofort i sok Succus Echinaceae. Do stosowania zewnętrznego służy maść Echinapur.

Ze względu na silne pobudzanie układu odpornościowego preparatów z jeżówki nie powinny przyjmować osoby po przeszczepach (ryzyko ich odrzucenia), stosujące leki immunosupresyjne i glikokortykosteroidy, cierpiące na choroby autoimmunologiczne (przebiegające z procesami autoagresji), np. układowy toczeń rumieniowy, stwardnienie rozsiane. Przeciwwskazaniem jest gruźlica, białaczka, leukocytoza, choroby wątroby. Opinii lekarza zasięgnąć powinny panie w ciąży i karmiące, rodzice podający leki dzieciom do lat 7. i dzieciom z astmą.

Jeżówkę można stosować w trakcie choroby lub profilaktycznie, w okresie zwiększonego ryzyka infekcji dróg oddechowych. Efekty lecznicze widoczne są po 3-4 tygodniach. Po miesięcznej kuracji należy zrobić 14-dniową przerwę. Czas kuracji profilaktycznej nie powinien przekraczać 10 dni przy codziennym ich podawaniu i 20 dni - przy podawaniu co drugi dzień.

Echinacea jest szczególnie polecana dzieciom w wieku szkolnym, u których - w pierwszych latach nauki - obserwuje się zjawisko silnego stresu związanego ze szkolną edukacją. A to z kolei prowadzi do spadku odporności organizmu. Zjawisko to nosi nazwę psychoimmunitetu. Objawami takiego stanu mogą być m.in.: ból głowy, dreszcze, biegunka, moczenie nocne, ogólne rozbicie. W takiej sytuacji pomocna okazuje się nalewka lub sok z jeżówki. Zaaplikowanie dziecku przez 3-4 dni 10-15 kropli preparatu co 2-4 godziny przywraca odporność.

Jeżówka purpurowa najlepiej sprawdza się w działaniu profilaktycznym - zanim dopadnie nas przeziębienie lub grypa. U pacjentów podatnych na choroby górnych dróg oddechowych przyjmowanie jeżówki przez 8 tygodni zmniejszyło ich ryzyko o 35 proc. Badania potwierdzają, że jeżówka działa również wtedy, gdy choroby już się rozwiną i towarzyszy im ból, katar oraz gorączka. Łagodzi wtedy przykre objawy i skraca czas infekcji. Jak to możliwe? Składniki jeżówki stymulują makrofagi, komórki żerne układu odpornościowego do fagocytozy - "posprzątania organizmu" z chorobotwórczych mikrobów. Jednocześnie nasila się produkcja interferonu - substancji o działaniu wirusobójczym.

Napar z zioła jeżówki purpurowej działa korzystnie na układ krążenia. Pobudza pocenie się, co pomaga w obniżeniu gorączki. Przepis na napar: łyżkę suchego, rozdrobnionego korzenia zalać należy 200 ml wrzącej wody, odstawić pod przykryciem na 20 minut, przecedzić. Stosować po 100-200 ml 2-3 razy dziennie.

Przy ogólnym osłabieniu i złym samopoczuciu - szczególnie w okresie przesilenia jesienno-zimowego - ulgę przyniesie ci nalewka z jeżówki purpurowej. Przepis na nalewkę: 100 g drobno zmielonego, wysuszonego korzenia lub ziela jeżówki purpurowej zalej w słoju 500 ml 40 proc. wódki lub 70 proc. spirytusu (w przypadku spirytusu rozcieńcz nalewkę po ekstrakcji 1 i 1/4 szklanki przegotowanej wody). Naczynie szczelnie zamknij, a następnie postaw w ciepłym, zaciemnionym miejscu. Przechowuj przynajmniej przez dwa tygodnie, codziennie dwukrotnie wstrząsając jego zawartość. Stosuj 2-3 razy dziennie po jednej łyżeczce.

Lek na zmarszczki. Jeżówka zapobiega degeneracji kolagenu na skutek działania wolnych rodników - chroni skórę przed starzeniem się na skutek promieniowania UV, zapobiega powstawaniu zmarszczek. Stymulując syntezę kolagenu w głębszych warstwach skóry, jest skuteczniejsza niż kremy z kwasem hialuronowym, które działają na powierzchni, chroniąc cerę przed utratą wody. Zapewnia elastyczność skóry, co jest szczególnie istotne w przypadku cery suchej.

Przeciw trądzikowi. Dla skóry tłustej, skłonnej do wyprysków cenne są przeciwbakteryjne i gojące właściwości jeżówki. Szczególnym przypadkiem skóry tłustej jest cera trądzikowa. Wówczas warto zastosować toniki i żele z Echinaceą. Wykazują one wyjątkową skuteczność w gojeniu wyprysków, zapobieganiu i neutralizacji stanów zapalnych.