Pokaż genom, kto tu rządzi

Mam to w genach - mówimy tonem wyjaśnienia i bezradnie rozkładamy ręce. Godząc się z otyłością, nadciśnieniem, żylakami czy cukrzycą. Tymczasem naukowcy twierdzą, że choć w genach zapisane są pewne predyspozycje, to jednak nie mają one mocy wyroku skazującego. Wręcz przeciwnie, wiedząc o dziedzicznych obciążeniach, możemy się skutecznie obronić przed chorobą.

Badania prowadzone na całym świecie dowodzą, że ryzyko zachorowania na różne nowotwory wynosi 5-10 proc. jeśli chorowali na nie twoi krewni. Ryzyko to wyższe jest jedynie w przypadku raka jelita grubego (20 proc.) i płuc (30 proc.). Pozostałe procenty są w naszych rękach. Oznacza to, że w większości wypadków mamy naprawdę spore szanse, by uniknąć choroby. Warunek jest jeden - trzeba działać.

Człowiek jest nosicielem ok. 10-20 genów, które predysponują do poważnych schorzeń. Jednak to nie oznacza, że musisz zachorować. Zanim choroba się rozwinie, musi dojść do uszkodzenia konkretnego genu. ll Jak się przed tym ochronić? Wielką rolę odgrywają zdrowy tryb życia i badania kontrolne. Jeśli ktoś z twoich bliskich miał nowotwór, wybierz się do poradni genetycznej. Tam po drobiazgowym wywiadzie zostanie określone, jakie badania genetyczne powinnaś wykonać. Przygotuj się do wizyty. Zbierz informację, kto z najbliższych (rodzice, rodzeństwo i dziadkowie) chorował na raka, w jakim był wtedy wieku, w którym szpitalu był leczony.

Jeśli zakwalifikujesz się do grupy podwyższonego ryzyka, zostaniesz skierowana na badania na obecność mutacji w obrębie konkretnego genu (np. mutacje genów BRCA1 i BRCA2 sprzyjają zachorowaniu na raka piersi lub jajnika). Oznaczenie tych mutacji wykonuje się z krwi. Dla osób obciążonych genetycznie ryzykiem niektórych nowotworów badania te mogą być bezpłatne.

Gdy znane już są wyniki badania genetycznego, lekarz przedstawia plan działań profilaktycznych.

Jeśli jesteś zagrożona jakimkolwiek nowotworem, koniecznie rzuć palenie. Substancje zawarte w papierosach mogą uszkodzić nawet zdrowe geny, prowadząc do zachorowania.

Postępuj zgodnie z dietetycznymi wskazówkami lekarza. Wiemy już, że zmiany dotychczasowych nawyków żywieniowych mogą hamować aktywację genów odpowiedzialnych za choroby krążenia, cukrzycę i niektóre nowotwory.

Stroń od cukrów prostych - rak bardzo lubi kwaśne środowisko, a takie powstaje, gdy jemy zbyt wiele białego pieczywa lub słodyczy.

Ruszaj się. To ochroni cię przed cukrzycą, otyłością, żylakami a nawet niektórymi nowotworami. I tak kobiety obciążone ryzykiem raka piersi powinny dbać o wagę. Otyły organizm produkuje więcej estrogenów, które mogą sprzyjać rozwojowi raka. Ruch także dobroczynnie wpływa na perystaltykę, dlatego wskazany jest dla osób zagrożonych rakiem jelita grubego.

Regularnie wykonuj zalecone badania kontrolne.

Cukrzyca - utrzymuj prawidłową wagę ciała. Przestrzegaj niskotłuszczowej i niskowęglowodanowej diety. Sporo czasu spędzaj, uprawiając sporty wysiłkowe, np. jazdę na rowerze, pływanie, siatkówkę. Raz w roku badaj poziom cukru we krwi.

Żylaki - jeśli miały je twoja matka i babka, zrób badanie przepływów żylnych. Unikaj gorących kąpieli oraz sauny. Pilnuj wagi (dodatkowe kilogramy sprzyjają żylakom). Noś specjalne rajstopy antyżylakowe oraz buty na niezbyt wysokim obcasie. Ruszaj się, bo to poprawia krążenie w nogach.

Otyłość - trzymaj niskokaloryczną dietę. Jadaj 5 posiłków dziennie, ale niech będą to małe porcje. Licz kalorie. Pomoże ci w tym wzór Benedicta i Harrisa: do 665,09 dodaj swoją wagę w kg pomnożoną przez 9,56. Teraz do tej sumy dodaj swój wzrost w cm pomnożony przez 1,84. Od wyniku odejmij wiek w latach pomnożony przez 4,67. To pomnóż przez wskaźnik aktywności: jeśli pracujesz w biurze, wynosi on 1,3, gdy wykonujesz cięższe prace - 1,7. To co otrzymałaś to ilość kalorii, jaką powinnaś przyjmować dziennie, by zachować figurę. Poza tym uprawiaj sport lub gimnastykuj się codziennie.

Rak piersi - raz w miesiącu sama badaj swoje piersi. W wieku 25-35 lat raz w roku rób USG piersi. Potem mammografię. Jeśli jesteś obciążona genem BRCA1, prawdopodobnie trzeba będzie robić ją wcześniej. Zaplanuj dziecko przed 30-ką i karm je piersią.

Rak jelita grubego - ogranicz jedzenie czerwonego mięsa i tłuszczy zwierzęcych. Jedz za to dużo warzyw i owoców oraz pieczywo pełnoziarniste (ze względu na błonnik). Pij ok. 1,5 litra płynów dziennie. Gdy skończysz 40 lat, raz na rok poddaj się badaniu per rectum (przez odbyt) oraz wykonaj badanie kału na krew utajoną.