Niebinarność - nowe spojrzenie na kwestię płci
W połowie lipca na całym świecie obchodzony jest Tydzień Widoczności Osób Niebinarnych. Ma on na celu zwrócenie uwagi na kwestię niebinarności, problemy, z jakimi mierzą się osoby o tej tożsamości płciowej, brak równych praw, dyskryminację czy zaimki osobowe. Z tej okazji przybliżamy zagadnienia związane z osobami niebinarnymi.
Dla niektórych to już "za dużo". Rozumieją lesbijki czy gejów, są tolerancyjni, ale... wychodzenie poza binarny podział płci jest dla nich zbyt skomplikowany i wolą pojmować świat jako bardziej prosty. Jednak o niebinarności mówi się coraz więcej i nie sposób unikać tego tematu, szczególnie chcąc pojąć rzeczywistość pokolenia Z.
Niebinarność - czym tak naprawdę jest?
Osoby niebinarne to takie, które swoją tożsamość płciową umiejscawiają poza binarnym podziałem płci, czyli nie identyfikują się ani jako kobieta, ani jako mężczyzna. Mogą utożsamiać się w jakimś stopniu z kobiecością lub męskością, z obydwoma naraz, naprzemiennie lub wcale. Ich orientacje seksualne są różne, bowiem nie ma to związku z tożsamością płciową.
Niebinarność często jest obejmowana parasolem transpłciowości, choć nie wszystkie osoby niebinarne określają się również jako transpłciowe. Ogólnie chodzi jednak o nieidentyfikowanie się w pełnym wymiarze z płcią przypisaną przy narodzinach. Z drugiej strony sama niebinarność, mimo że jest tożsamością płciową samą w sobie, jest także terminem-parasolką odnoszącym się do innych tożsamości jak genderqueer, demigender, genderfluid czy agender.
Przede wszystkim jednak dla każdej osoby niebinarność może oznaczać co innego, dlatego trudno jest wyjaśnić to pojęcie w jednym zdaniu. Nie mają też określonego wyglądu, choć często ubierają się androgynicznie. Przybierają neutralne imiona oraz na różne inne sposoby przekraczają umowne granice płci.
Binarny i nacechowany płciowo język polski
Najwięcej trudności zarówno samym osobom niebinarnym jak i ich otoczeniu sprawia język. O ile w angielskim istnieje tzw. singular they, czyli liczba pojedyncza zaimka oni, najczęściej wybierana przez osoby niebinarne, tak po polsku kwestia ta jest o wiele bardziej skomplikowana. W Polsce do popularnych form neutralnych należą zaimki ono, onu czy onx.
Oprócz zaimków problematycznym zagadnieniem są również wszelkiego rodzaju końcówki. Język polski jest mocno nacechowany płciowo, w przeciwieństwie np. do angielskiego i występują w nim rodzaje rzeczowników czy zmienne końcówki licznych czasowników. Jeśli chodzi o rzeczowniki, to coraz częściej można spotkać się z osobatywami (osoba przyjacielska).
Innymi spotykanymi opcjami są: neutratywy (przyjacioło), dukatywy/dukaizmy (przyjacielu) - pochodzą od form używanych w książce Jacka Dukaja "Perfekcyjna niedoskonałość" czy iksatywy/zaimki graficzne (przyjaciołx) - x można zastąpić podłogą _ czy gwiazdką *. Podobnie tworzy się czasowniki - odpowiednio będzie to np. widziałom, widziałum lub widziałxm (widział_m/widział*m), przy czym ostatnia forma używana jest raczej w piśmie.
Problemy osób niebinarnych pojawiają się także w sferze prawnej, nie są bowiem rozpoznawane przez polskie prawo. Z koniecznością wskazania płci - w binarnym podziale - spotykają się na każdym kroku. Dotyczy to również takich kwestii jak opieka medyczna czy publiczne toalety. Takie nieustanne wymazywanie ich tożsamości może prowadzić do depresji czy lęku.
Niebinarność wchodzi do mainstreamu
W Polsce medialna dyskusja o niebinarności na szeroką skalę rozpoczęła się dwa lata temu przy okazji wydarzeń z udziałem Margot, niebinarnej osoby aktywistycznej. Wiele ludzi dopiero wtedy usłyszało po raz pierwszy o tym pojęciu. Wśród znanych na całym świecie postaci niebinarnych są: Sam Smith, Demi Lovato, Elliot Page czy Emma Corrin. Niedawno z kolei Jennifer Lopez przedstawiła swoje niebinarne dziecko Emme i wystąpiła z nim na scenie.
Czasami można spotkać się ze stwierdzeniem, że to jedynie "wymysł", że moda na niebinarność wytworzyła się w pokoleniu Z. To prawda, że to właśnie teraz dużo się o tym mówi, a kolejne osoby dokonują coming outów związanych z tożsamością płciową. Jednak osoby niebinarne istniały od zawsze, tylko nie miały odpowiednich narzędzi do samookreślania się. Koncept ten jest również obecny np. w kulturze rdzennych mieszkańców Ameryki, którzy używają określenia two-spirit.
***
Zobacz również:
