Jak radzić sobie z przebodźcowaniem?
Jeszcze jakiś czas temu uważano, że przebodźcowanie dotyczy głównie małych dzieci, cierpiących też na autyzm czy ADHD. Dziś wiemy, że może ono dotknąć każdego z nas, wiemy też, jak mu zapobiegać. Czym jest przebodźcowanie i co je wywołuje?
Przebodźcowanie, czyli przeciążenie sensoryczne, występuje, gdy jeden lub więcej zmysłów ciała doświadcza nadmiernej stymulacji ze środowiska. Możemy być przytłoczeni widokami, dźwiękami, zapachami lub dotykiem - zbyt dużą ilością informacji, które napływają zbyt szybko, by mózg mógł je przetworzyć.
Chociaż przeciążenie sensoryczne wiąże się z pewnymi schorzeniami – w tym z zespołem stresu pourazowego (PTSD), zespołem nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD) czy np. autyzmem, to może go doświadczyć dosłownie każdy. Co powoduje przeciążenie sensoryczne i jakie są jego główne oznaki i objawy?
Kluczowe oznaki przebodźcowania
Chociaż objawy przebodźcowania mogą różnić się w zależności od osoby, to według psychologów Joshuy Klapowa i Jessiki Myszak, występują pewne typowe objawy, które z dużym prawdopodobieństwem wskazują na przeciążenie sensoryczne. Należą do nich:
- Trudność w skupieniu
- Uczucie zdenerwowania lub rozdrażnienia
- Szybsze bicie serca
- „Zamykanie” lub wycofywanie się z działania lub interakcji
- Nagła chęć ucieczki od stresowej sytuacji
- Poczucie bycia "poza kontrolą"
- Uczucie wyczerpania lub osłabienia
- Zbytnie podekscytowanie
Każdy z nas może doświadczyć przeciążenia sensorycznego, ale częściej występuje ono u dorosłych z zaburzeniami przetwarzania sensorycznego oraz u dzieci z autyzmem. Co sprawia, że konkretna osoba może być bardziej podatna na przeciążenie sensoryczne?
- Autyzm - nadreaktywność na bodźce sensoryczne jest podstawową cechą autyzmu. Niewielkie badanie z 2019 r. wykazało, że może to wynikać z tego, że większość dzieci z autyzmem nigdy nie przyzwyczaja się do powtarzającego się dotyku lub dźwięku, nawet po kilku minutach. U niektórych osób z autyzmem przeciążenie sensoryczne może być tak niepokojące, że prowadzi do agresywnego zachowania.- ADHD - Osoby żyjące z ADHD mogą łatwo rozpraszać się i mieć trudności z regulowaniem swoich emocji - mówi dr. Myszak.
- Zaburzenia lękowe, takie jak PTSD - mogą one zmieniać aktywność mózgu i wyzwalać stan fizjologiczny zwany nadmierną czujnością, w którym przetwarzanie bodźców sensorycznych jest wzmożone. Może to prowadzić do rozproszenia uwagi, uczucia przytłoczenia lub emocjonalnego odrętwienia, a nawet napadów paniki.
- Choroby neurologiczne, takie jak fibromialgia i stwardnienie rozsiane - w przypadku fibromialgii mózg przetwarza bodźce - zwłaszcza bodźce taktyczne. Mózg może nawet odczuwać ból spowodowany nieszkodliwymi bodźcami fizycznymi, takimi jak zakładanie koszuli lub deszcz padający na głowę.
- Stwardnienie rozsiane - zakłóca przepływ impulsów nerwowych, utrudniając mózgowi radzenie sobie z bodźcami sensorycznymi.- Demencja - zaburzenia wpływające na funkcjonowanie poznawcze, takie jak choroba Alzheimera, mogą zmniejszać zdolność do prawidłowego przetwarzania informacji sensorycznych w swoim otoczeniu.
Jak przbodźcowanie wpływa na organizm?
- Przebodźcowanie, czyli przeciążenie sensoryczne może mieć znaczny wpływ na organizm, ponieważ aktywuje reakcję "walcz lub uciekaj" - tłumaczy dr. Myszak.Kiedy ciało dostrzega niebezpieczeństwo, zaczyna wypompowywać adrenalinę - z czasem ten wzrost hormonów może spowodować uszkodzenie tętnic i naczyń krwionośnych, podnosząc ciśnienie krwi i zwiększając ryzyko udaru lub zawału serca.W rezultacie przeciążenie sensoryczne może prowadzić do:
- Trudności ze snem
- Bólów głowy
- Bólów brzucha
- Zmęczenia
- Drażliwości
- Trudności z koncentracją
- Trudności w regulowaniu emocji
Jak zapobiegać przebodźcowaniu?
Według lekarzy możemy starać się zapobiegać przebodźcowaniu i dokładnie obserwować swoje ciało i organizm, by zrozumieć, co szkodzi mu najbardziej. Jak to zrobić?
- Zadbaj o swoje potrzeby fizyczne: Ciało jest gorzej przygotowane do obsługi informacji sensorycznych, gdy jesteś głodny lub wyczerpany. Dlatego tak ważna jest dobrze zbilansowana dieta, utrzymywanie odpowiedniego nawodnienia i duża ilość dobrego snu.
- Zwróć uwagę na niepokojące sygnały: Jeśli jesteś świadomy wczesnych objawów, możesz szybciej zapobiec przytłaczającym sytuacjom.
- Zrób sobie przerwę: Jeśli poczujesz, że zalewają cię informacje, odpocznij, zrelaksuj się i zresetuj mózg.
***Zobacz również:
